Microsoft Word kartografiya doc

9.3. Kartani tuzish va jih’ozlash 
Kartani tuzish texnologiyasini ishlab chiqish va kartani nashrga tay
ё
rlash 
kartaning tah’ririy-tay
ё
rgarlik jara
ё
niga kiradi. 
Kartani tay
ё
rlash amali
ё
tida h’ar xil texnologiyalardan foydalaniladi. Qaysi 
bir texnologiya tez va arzon bwlishi kartografik korxonaning texnikaviy jih’atdan 

---

125
taminlanganiga bog’liq. Karta ishlab chiqarish vaqtida, bazi jara
ё
nlar va 
texnologik bosqich butunlay qwllanilmasligi h’am mumkin. Bazi qwlda 
bajariladigan ishlarda fotomexanik usulini ishlatish, bazi operatsiyalarni 
bajarishda avtomatizatsiya 
ё
ki kompyuterni qwllash bilan ish sifatini yaxshilash 
va tezroq bajarish mumkin. 
Karta tuzish deganda kartaning dastlabki tuzish nusxasini tay
ё
rlash 
tushuniladi, shu bilan birga matematik asosni tay
ё
rlash mazmunni aniqlash 
generalizatsiyalanib, qog’ozda chizilgan nusxa h’am karta tuzish jara
ё
niga 
kiradi. 
Karta tuzish nusxasini yaratish juda murakkab va masuliyatli ish 
h’isoblanadi. Kartani tuzish nusxasini tay
ё
rlashda tah’ririy h’ujjatlarda 
ё
zilgan 
qonun-qoidalarga asoslanib, kartografik asos yaratish, kartografik manbalar 
tay
ё
rlash h’amda ulardan foydalanish va kartaga tasvirni aks ettirishdan 
boshlanadi. Kartografik asos tay
ё
rlash uchun alyumin plastinkaga kartografik 
qog’oz 
ё
pishtiriladi 
ё
ki deformatsiya bwlmaydigan plastikdan foydalaniladi. 
Kartografik asos tay
ё
rlash uchun alyumin plastinkaga koordinatograf 
ё
rdamida kartografik twr chiziladi. Tay
ё
rlangan kartografik manbalar tanlanib, 
swng tasvirga tushuriladi. Kartografik manbalar 3 xil bwladi: 
1. Asosiy kartografik manbalar; 
2. Qwshimcha kartografik manbalar; 
3. 
Ё
rdamchi kartografik manbalar. 
Kartografik manbalar karta tuziladigan masshtabda bwlmasligi h’am 
mumkin. Bunday vaqtda bir xil masshtabga keltirish kerak bwladi. Bu ish optik-
mexanik usulda bajariladi. Bazan juda oson bwlgan grafik usuldan twg’ri 
twrtburchaklar chizish ywlidan foydalanish mumkin. 
Kartografik tasvirni kartaga tushirishda manbalar asosiy obektlar va 
ikkinchi darajali obektlarga bwlinib tasvirlanadi. 
Kartaga tushila
ё
tgan maxsus mazmun h’am tartib bilan, birin-ketin, 
kartografik manbalardan twliqlari tanlab olinib, dastlab shular tasvirlanadi. 
Kartadagi 
ё
zuvlar h’ar bir element mazmuniga qarab maxsus shriftlarda 
ё
ziladi. Kartada mazmun tasvirlana
ё
tganda albatta generalizatsiya tamoyillariga 
etibor beriladi. Karta tuzishda umumgeografik kartalar bilan mavzuli kartalarni 
farqiga borish kerak. Chunki ularning mazmuni h’ar xil bwladi.