|
SWZ BOSHI
Respublikamizning universitetlarida geografiya mutaxassisliklari tay
ё
rlaydigan geografiya fakulteti talabalari
uchun wqitiladigan fanlar orasida kartografiya aloh’ida wrin egallaydi. Chunki geografik karta va kartografik
bilimlar talabalarning dun
ё
qarashlarini shakllantirishda, borliqni makon va zamon bilan bog’lab
tushuntirishda, geografik jara
ё
nlarning tabiiy qonuniyatlarini wrganishda, geografik tadqiqotlarni mukammal
olib borishda juda qwl keladi, tadbir joiz bwlsa geografiyaning ikkinchi tili h’isoblanadi.
Geografik karta Er yuzasidagi tabiiy va ijtimoiy voqea va h’odisalarni malum bir vaqtdagi h’olatini maxsus
belgilar-modellar
ё
rdamida, matematik ywl bilan kichraytirilib tasvirlangan kwzgudir. Geografik kartasiz biron-
bir h’ududning tabiati, xwjaligi, tarixi va boshqa xususiyatlari twg’risida aniq kwrgazmali malumot olib,
tasavvur qilish qiyin.
Wz vatanini va uning h’ududlarini bilish, wrganish uchun dastavval uning kartografik tasviriga ega bwlish
lozim. Shu sababdan geografik kartalarga bwlgan etibor bugungi kunda tobora oshib bormoqda. Geografik
karta maktabda va kundalik axborot vositalarida (ayniqsa televideniyada) eng yangi va kwrgazmali
informatsiya beruvchi manba sifatida keng foydalanilmoqda.
Tarix fanini wrganishda h’am kartalardan keng foydalanilmoqda. Kartalar takomillashib, atrofimizni wrab
turgan borliqning universal modeliga aylanmoqda. Respublikamizdagi geograf bakalavrlar tay
ё
rlana
ё
tgan
barcha oliy wquv yurtlarida kartografiya asosiy fan sifatida wrganiladi. Kartalarning, kartografik bilimlarning
shunchalik zarurligiga qaramasdan wzbek tilida darslik yaratilmagan. Ushbu darslik shu kamchilikni bartaraf
etish maqsadida tay
ё
rlandi.
Darslikni yaratishda kartografiya bwyicha qabul qilingan davlat standarti asos qilib olinib, prof.
H.Hasanovning ilmiy asarlaridan, prof. K.A.Salishevning «Kartografiya» darsligidan (Moskva, 1982),
G.Yu.Gryunberg, va boshqalarning «Kartografiya s osnovami topografii» (Moskva, 1991) va
A.M.Berlyantning «Karta-vtoroy yaz
ı
k geografii» (kniga dlya uchiteley. M.: Prosvisheniya. 1985) wquv
qwllanmalaridan, h’amda mustaqillikdan swng respublikamizda chop etilgan wquv geografik atlaslaridan
foydalanildi.
Kitobda h’ozirgi Wzbekiston h’ududi ilk bor aks ettirilgan qadimgi Yunon va Rim kartalari h’aqida qisqacha
malumot keltirildi. Wrta Osi
ё
olimlari, say
ё
h’larining kartografiya faniga qwshgan h’issalariga, xususan
Muh’ammad al Xorazmiy, Abu Rayh’on Beruniy, Mah’mud Koshg’ariy, Hofizi Abru tomonlaridan yaratilgan
kartalarga keng wrin berildi. Shu bilan birga respublikamizda kartografiya soh’asida ish olib borgan kartograf-
olimlarning ishlari, bu soh’ani rivojlantirishga wz h’issalarini qwshgan olimlar h’aqida h’am malumot berildi.
Xorijiy mamlakatlarning kartografiyani rivojlantirishga katta h’issa qwshgan olimlar twg’risida h’am malumotlar
keltirildi. Darslikda respublikamizning mustaqillikdan swng kartografiya soh’asida erishgan muvaffaqiyatlari
va uning istiqbollari h’amda muammolari h’aqida h’am twxtab wtildi.
Darslikning mazmuni va mundarijasi universitetlarning geografiya fakultetlarida wqitila
ё
tgan «Kartografiya»
fanining wquv dasturiga muvofiq ba
ё
n etildi. Darslikda fanning qisqacha tarixidan swng ananaviy mavzular,
kartaning moh’iyati, uning matematik asosi, generalizatsiya jara
ё
ni, kartografik usullar, karta va atlaslarning
tasnifi berilgan.
Darslikda aerokosmik usullar va ulardan kartalar tuzishda foydalanishga, kartografiya soh’asidagi swnggi
malumotlar, tadqiqotning kartografik usuli, geoinformatsion kartografiya, kartografik modellashtirish va karta
tuzishda kompyuterlardan foydalanish kabi masalalarga aloh’ida etibor qaratilgan.
Mazkur darslik muallifning Mirzo Ulug’bek nomidagi Wzbekiston Milliy universiteti geografiya fakultetining
geograf talabalariga 40 yilga yaqin wqigan maruzalarining mah’sulidir.
Muallif darslikni
ё
zishda wz maslaxatlari bilan
ё
rdam bergan dotsentlar M.Asomov, A.Egamberdiev,
J.Qoraboevlarga va masul muh’arrir geografiya fanlari doktori S.Qoraevga muallif chuqur minnatdorchiligini
bildiradi.
Hurmatli kitobxonlar, darslik twg’risidagi qimmatli fikr va muloh’azalaringiz uchun oldindan tashakkur aytib,
ularni Toshkent, Talabalar shah’archasi, Mirzo Ulug’bek nomidagi Wzbekiston Milliy universiteti Geografiya
fakultetiga yuborishingizni swraymiz.
4
Do'stlaringiz bilan baham: |
