Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

1) ilk minoy davri - miloddan avvalgi 2800 - 2200 yillar; 
2) o‘rta minoy davri - miloddan avvalgi 2200 - 1600 yillar; 
3) kech minoy davri - miloddan avvalgi 1600 - 1100 yillar; 
 
O‘z navbatida bu davrlardan har biri yana uch kichik davrga (1, 2, 
3) bo‘linadi.  
Ilk Minoy davri mobaynida Kritda ibtidoiy jamoa munosabatlari 
asta-sekin parchalanib, u bilan birga mulkiy tabaqalanish ham sodir 
bo‘la bordi. Taxminan, miloddan avvalgi 2200 yilda qabilalar ittifoqi 
paydo bo‘ladi va ularga o‘sha davr uchun ancha katta - Knoss, 
Malliya va Fest  aholi markazlari boshchilik qiladi. Bu joylar o‘rta 

---

 
 
286
minoy davrining boshidayoq, dastlabki sinfiy davlatlarga aylanib 
ketdilar. Krit Egey dengizidagi Kiprga qarashli Bolqon yarim 
orolining janubi bilan mis va bronza savdosida vositachilik qilgan. 
Miloddan avvalgi III ming yillik rivojlangan bronza asriga o‘tish 
davri bo‘ldi. Oltin va emal buyumlar o‘rta minoy davri davomida 
takomillashib bordi. Toshdan va Afrikadan keltirilgan fil suyagidan 
o‘yma muhrlar yasalgan. Muhrlar mavjudligi shaxsiy va xususiy mulk 
rivojlanganligini ko‘rsatadi. 
Taxminan, 1750 yilda Kritda alg‘ov-dalg‘ov voqyealar yuz berib, 
Knoss va Festdagi saroylar vayron qilingan. Aholi yashaydigan 
boshqa joylar ham zarar ko‘rgan.  
Tez orada saroylar qayta tiklanib, Knoss orolda ustun ahamiyatga 
ega bo‘ldi. Arxeologik nuqtai nazardan orolning turli tomonlaridan 
Knossga mo‘ljallab qurilgan yo‘llar ana shundan dalolat beradi. 
Saroylar qayta qurilganidan keyin miloddan avvalgi XVIII asrning 
ikkinchi yarmidan to miloddan avvalgi XV asrgacha bo‘lgan vaqtda 
Krit davlati qudrati avjiga chiqqan edi. Fukidid guvohligiga ko‘ra, bu 
Kritning  “talyassokratiya”, ya'ni dengizlarda hukmronlik davri 
bo‘lgan. Krit Egey dengizidagi bir qancha orollarni, Kichik Osiyo 
hamda Bolqon sohilidagi, shuningdek, Attikaning aholi yashaydigan 
manzillarini o‘z hokimiyatiga bo‘ysundiradi. 
Kritda dehqonchilik va chorvachilik yuksak darajaga yetib, 
hunarmandchilik rivojlanadi. Tajribali va jasur dengizchi mahalliy 
xalq O‘rta yer dengizi mamlakatlari bilan yaqin aloqa bog‘lagan. 
Qayta qurilgan Knoss saroyidagi devorlarga solingan turli bezakli 
suratlar zodagonlarning hashamati yanada ortganligini aks ettiradi.  
Knoss va Kritning boshqa saroylarida hukm surgan dabdabali 
hayot hamda aksariyat aholining ayanchli hayoti arxeologik 
materiallar: turar joy, ro‘zg‘or buyumlari va maqbaralarda yaqqol 
namoyon bo‘ladi. Saroy omborxonasi, ustaxonalari va boshqa 
yordamchi binolar saroy xo‘jaligining murakkab tuzilmasidan dalolat 
beradi. 
Kemalar flotidan tashqari Kritda quruqlik qo‘shini ham bo‘lib, 
askarlar jang aravalarida harakatlanganlar. Davlat viloyatlardan iborat 
bo‘lib, ular shoh noiblari (patreve) tomonidan, oqsoqollar kengashlari 
(kerosiyalar) bilan birga idora qilingan. Yerlar qisman jamoaga 
qarashli bo‘lib, qisman yakka tartibda ijaraga berilgan va xususiy 

---

 
 
287
mulk mavjud bo‘lgan. “Odisseya” ma'lumotlariga ko‘ra, Krit 
hukmdori Minos faqat shoh bo‘lib qolmasdan, balki bosh kohin, ya'ni 
xudo nazar qilgan shaxs hisoblangan. Minos “Odisseya”da dono shaxs 
sifatida tasvirlangan. Boshqa afsonalarga ko‘ra, Minos oliy hakam 
hisoblangan. Bu esa ilk sinfiy davlat tashkil topayotgan davrda Krit 
hukmdorlarining qonun chiqaruvchilik faoliyatini ko‘rsatadi. 
Dengizning narigi tomonidagi Krit qo‘li ostidagi yerlar mahalliy 
hokimlar tomonidan idora qilingan. Masalan, Attikada shunday 
bo‘lgan. 
Qadimgi kritliklarning e'tiqodi xususida arxeologik 
ma'lumotlardan ancha narsa ayon. Kritliklar katta ibodatxonalar 
qurmay, balki kichik-kichik sajdagoh va mehroblar qurish bilan 
cheklanganlar. Ko‘pgina rasm va haykalchalarga ko‘ra kritliklarning 
bosh xudosi ayol bo‘lib, u mahalliy xalq tasavvurida hayot baxsh 
etgan, o‘simliklar, hayvonlar va odamlarni himoya qilgan. Diniy 
marosimlar asosan ayollar tomonidan ado etilgan. Grek afsonalari Krit 
dinining greklarning kechroq yuzaga kelgan diniga ta'sir 
ko‘rsatganidan dalolat beradi. 
 Gretsiyaning 
ijtimoiy 
taraqqiyoti miloddan avvalgi