Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Davlat tuzumi. Chjou-li traktati asosida Chjou sulolasi davridagi 
davlat tuzumini o‘rganish mumkin. Bu davrda Xitoyda murakkab 
davlat tuzilmasi shakllandi. Davlat apparati mamlakatni shoh nomidan 
boshqardi. Hukmdor atrofida zodagon amaldorlar guruhi bo‘lib, ular 
Yuqori lavozimlarni egallaganlar. Davlat boshida shohdan so‘ng 
birinchi yordamchi turadi. Bu amaldor bilan bir qatorda uch 
oqsoqoldan iborat guruh: yer ishlari boshlig‘i (amloqdor), ikkinchisi - 
ot-ulov hamda shoh qo‘shinlari sardori, uchinchisi - ijtimoiy ishlar 
boshlig‘i vazifasini ado etganlar. Amloqdor mamlakatda qishloq 
ishlarini tashkil qilish, yer ishlari bilan band bo‘lgan aholini 

---

 
 
267
boshqarish bilan shug‘ullangan. Ikkinchisi, harbiy vazir sifatida 
mamlakat harbiy boshqaruvini amalga oshirgan. U askar yig‘ish, 
harbiy ta'limga rahbarlik qilish, qo‘shin ta'minoti bilan shug‘ullangan. 
Uchinchi boshliq mamlakatdagi barcha yer fondlarini boshqarib, 
davlat suv ta'minotiga rahbarlik qilgan. Xitoydagi barcha sug‘orish 
inshootlari ustidan nazorat qilish shu shaxslar qo‘lida edi.  
Keyinchalik mamlakatda boshqa amaldorlar ham paydo bo‘ldi. 
Ular shoh yerlari, turar-joylari, saroyi, sud ishlari, diniy ishlarni 
boshqaradilar. Qadimgi Xitoyda sud ishlari yozma qonun va 
huquqlarning shakllanishiga olib keldi. Chjou davridagi qonunlar 
hukmdor shaxsi va uning hokimiyatini himoya qilishga qaratilgan edi. 
Masalan, shohni tahqirlashga qarshi qabul qilingan qonunda shohni 
kamsitgan shaxs o‘lim jazosiga mahkum etilishi yozilgan.  
Jinoiy qonunlar majmui, yaxlit jazo tizimi ishlab chiqildi. Unda 
o‘lim jazosi, erkaklarni bichish, ayollarni saroyga qamab qo‘yish, 
oyog‘ini kesib tashlash kabi og‘ir jazolar joriy etildi. Bu to‘plam 
qadimda shoh Mu tomonidan ishlab chiqilib, 3 ming moddadan iborat 
bo‘lgan. Oliy sud og‘ir jinoiy ishlarni, quyi sudlar esa kichikroq 
ishlarni ko‘rib, hukm chiqargan. 
Chjou davrining siyosiy tarixi xususida shuni aytish mumkinki, 
Chjou sulola shohlari In davlatini bosib olib, kuchli davlat tashkil 
etishdi.  Miloddan avvalgi V - IV asrlarda yozilgan “Osmon o‘g‘li 
Muning tarixi” nomli kitobda Chjou davriga oid afsonalar berilgan. 
Unda Chao va Mu shohlari buyuk fotih sifatida tasvirlanadi. 
Xitoyliklar Xan daryosi bo‘ylari va Xubeyda yashagan qabilalarni 
bo‘ysundiradi. Podsho Syuan (miloddan avvalgi 827 - 782 yillar) 
tarixiy shaxs hisoblanadi. Uning urushlari qo‘shni qabilalarni 
bostirish, ularni o‘ziga tobe qilish uchun boshlagan yurishlari o‘sha 
davrdagi adabiy asarlarda o‘z ifodasini topgan.  
Chjou davlati o‘zaro ichki ziddiyat kuchayishi, ko‘chmanchi 
qabilalarga qarshi olib borgan tinimsiz urushlar, mamlakat ichidagi 
iqtisodiy tizimning mustahkam emasligi sababli miloddan avvalgi