Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

asrning 40-70-yillarida Mesopotamiyaning turli tuman va 
shaharlarida olib borgan tadqiqotlari tufayli shahar devorlari, qal'alar, 
hunarmandlar maskani, ibodatxonalar, qimmatbaho ashyolar, san'at 
asarlari, diplomatik va boshqa hujjatlar, qabrlar, shuningdek, 
Ossuriya, Bobil podsholarining yozma yodgorliklari va boshqa 
ko‘plab moddiy madaniy yodgorliklar topilib, ular qadimiy 
Mesopotamiya tarixi va madaniyatini o‘rganishda beqiyos ma'lumotlar 
berdi. Moddiy madaniyat yodgorliklarini (miloddan avvalgi III-II 
ming yilliklar) Eredu, Ur, Uruk, Lagash, Nippur, Mari, Ash, Ashshur, 
                                                 
1
 World and Global History : Research and Teaching / edited by Seija Jalagin, 
Susanna Tavera, Andrew Dilley- Pisa: Plus-Pisa University Press, 2011 

---

 
 
126
Nineviya, Bobil va boshqa shaharlarda topilgan arxeologik 
qazilmalarda yaqqol ko‘rish mumkin. 
Yozma manbalarni bir necha turlarga: xo‘jalik, yuridik, 
diplomatik hujjatlar va solnomalarga bo‘lish mumkin.  
a) Mesopotamiyadagi iqtisodiy-ijtimoiy munosabatlarni 
o‘rganishda xo‘jalikka oid hujjatlar muhim rol o‘ynaydi. Bunday 
hujjatlar Mesopotamiya shaharlarida o‘tkazilgan arxeologik 
qazilmalar vaqtida juda ko‘plab topilgan.  
Ana shunday hujjatlardan bizgacha yetib kelgan eng qadimgilari 
Uruk va Jamdat - Nasra shaharlarida topilgan xo‘jalikka mansub 
arxivlar bo‘lib, ular 1000 ga yaqin loy taxtachalaridan iborat. Ushbu 
hujjatlar piktografik belgilar yoki mixxat shaklida yozilgan. Ularda 
xo‘jalikka doir hisobotlar, oziq-ovqat maxsulotlari, asbob-uskunalar, 
qullar haqida ma'lumotlar keltirilgan. Shunga o‘xshash xo‘jalik 
arxivlari miloddan avvalgi III ming yillikning birinchi yarmida Ur, 
Lagash, Shuruppak, Adabe kabi shumer shaharlarida topilgan. 
Ayniqsa, Ur qazilmalari vaqtida ma'muriy ko‘rsatmalar va savdo-sotiq 
haqidagi xususiy, davlat hamda ibodatxona, xo‘jalikka oid juda 
ko‘plab arxivlar topilgan. Shulardan 5 tasi xususiy arxiv bo‘lib, kohin, 
zodagon, sudxo‘rlarga tegishli bo‘lgan. Ular Ur qazilmalari vaqtida 
topilgan. Hujjatlar II ming yillikning bosh davriga oid Ossuriya, 
oromiy savdogarlarining arxivlari bo‘lib, bunda 10 mingdan ziyod 
taxtacha saqlangan. Ularda hisob-kitob, savdo bitimlari, qarz, tilxat, 
sud qarorlari va boshqalar o‘z aksini topgan. Bu arxivlar Kichik 
Osiyodagi Kultepadan topilgan. Bu yerda Kanish savdo koloniyasi - 
yirik xalqaro savdo birlashmasining markazi joylashgan.