Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

VIII - VI asrlarda, Gomer davri oxirlaridan boshlangan bo‘lib, keng 
qamrovli ilk sinfiy jamiyatning qaror topish jarayonining davomidir. 
Bu davrni, an'anaga ko‘ra, ko‘pincha arxaik, ya'ni dastlabki davr deb 
ataydilar. 
Doriylar istilosi natijasida yuz bergan uzilishdan so‘ng, 
Gretsiyada qaytadan kichik-kichik quldorlik davlatlari paydo bo‘la 
boshladi. Bu davlatlar istehkom bilan o‘ralgan manzillardan iborat 
bo‘lib, ularda dehqon va ayni vaqtda quldor jamoalari yashar, 
birgalikda o‘z umumiy manfaatlari: manzil yonidagi mulklari - yer 
hamda qullarini himoya qilganlar. Bu davlat tuzilishlari qadimgi 
greklarda polis, ya'ni shahar- davlatlar deb nom olgan. Natural 
xo‘jalik katta davlat birlashmalarining yuzaga kelishi uchun Shart-
Sharoit yaratmagan. Jamoa yer egaligi Gomer davrining oxiriga kelib 
tanazzulga yuz tutganligi sababli, jamoa a'zosi - dehqonlarni 
Gretsiyaning ko‘p rayonlarida Krit-Mikena davridagi kabi 
ishlatishning imkoni bo‘lmay qolgan. Yer egalari qarzini uza olmagan 
kambag‘allarni qarz badaliga qul qilib olganlar. Kuchayib borayotgan 
Antik Gretsiyada shahar-davlatlar 
(polislar)ning tashkil topishi 

---

 
 
288
mulkiy tabaqalanish yer egalari va quldorlarning hukmron guruhiga 
aylangan urug‘ zodagonlari bilan oddiy jamoa a'zolari avlodlari 
bo‘lgan oddiy aholi - qishloq va shahar demosi o‘rtasida keskin 
ijtimoiy va siyosiy ziddiyatlar keltirib chiqardi.  
Qishloq va shahar demosi. Gomer davridayoq rasm bo‘lgan temir 
qurollarning ishlatilishi va shu asosda barcha ishlab chiqarish 
sohalarida mehnat unumdorligining tez o‘sib borishi, aholining tobora 
ko‘proq tabaqalanishi, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojiga, 
quldorlikning taraqqiy etishiga ko‘maklashdi. Bir polisdagi tub erkin 
aholini o‘z ichiga olgan, hukmron quldorlar sinfining Yuqori 
qatlamiga aylangan oqsuyaklarning iqtisodiy va siyosiy hukmronligi 
endi ijtimoiy taraqqiyotning jadal rivojlanishiga to‘sqinlik qila 
boshladi. 
Bu orada polislarga tegishli shahar hududining o‘zida 
hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojlanib ketdi. Shahar aholisida 
bevosita qishloq xo‘jaligi bilan bog‘liq bo‘lmagan yangi daromad 
manbalari paydo bo‘ldi. Asta-sekin erkin shahar aholisining iqtisodiy 
jihatdan oqsuyaklarga tobe bo‘lmagan savdogar-hunarmandlar qatlami 
paydo bo‘lib, kuchaya bordi. Bu qatlam rasman bo‘lsa-da, siyosiy 
huquqlarga ega edi, chunki polislarning erkin tub aholisi - uning 
fuqarolari hamda zodagonlardan meros - xalq yig‘ini a'zolari 
bo‘lganlar. Bu majlis quldorlik davlat hokimiyatining oliy organiga 
aylangandi. Qarz evaziga qul qilinmagan dehqonlar ham polis xalq 
yig‘inining a'zosi edilar. Siyosiy huquqqa ega barcha ozod oddiy xalq 
(grekcha) demos deb atalgan. Amalda u qishloq va hahar demosiga 
bo‘linardi. 
Demosning aristokratiyaga qarshi kurashi. Shahar demosining 
iqtisodiy mustaqilligi kuchayishi bilan u boshqarish ishlarida ishtirok 
etishga va zodagonlar hokimiyatini cheklash maqsadida faol harakat 
qila boshladi. Shahar demosi uning mol-mulkini va savdo-
hunarmandchilik faoliyatini zodagonlarning tajovuzidan himoya 
qiladigan qonunlar chiqarishni talab qildi. 
Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot jarayoni oqsuyaklarga ham daxldor 
bo‘lib, ular orasida ham mulkiy tabaqalanish yuz bermoqda edi. 
Oqsuyaklar, ayniqsa, kambag‘allashgan zodagonlarning bir qismi 
ustaxonalar ochish va savdo-sotiq bilan shug‘ullana boshladi. 

---

 
 
289
Ularning manfaatlari shahar demosiga oid Yuqori qatlamlarning 
manfaatlariga yaqin bo‘lgan.