Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Miloddan avvalgi II ming yillik boshlarida Shri-Lanka 
Hindiston xalqlaridan biri - cholalar bosqinini boshidan kechirdi. 
Lanka hukmdori Gajabahu (113-135) cholalarga qarshi kurash olib 

---

 
 
242
bordi. Natijada Hindistonning janubiy hududlarida singal hukmdorligi 
yuzaga keldi. Bu hol orolda mahalliy va hind madaniyati rivojiga ta'sir 
ko‘rsatdi. 
Ikki buyuk o‘lka - Hindiston va Markaziy Osiyo dunyo 
sivilizatsiyasi beshigi hisoblanadi
1
. Hindiston va Turkiston kabi buyuk 
o‘lka xalqlari orasida doimo siyosiy, madaniy va iqtisodiy aloqalar 
mavjud bo‘lib, ular hozir ham davom etib kelmoqda. Bu ikki yurt ko‘p 
jihatdan o‘xshash, har ikkisi ham Buyuk ipak yo‘lida joylashgan. 
Neolit davrida Markaziy Osiyo va Hindiston shimolida bir-biriga 
yaqin dehqonchilik ekinlari ekilgan. Oltintepada (Janubiy 
Turkmaniston) olib borilgan qazishma ishlari natijasida Hind vodiysi 
xalqlari bilan Janubiy turkman qabilalari orasida bronza, ya'ni 
Xarappa madaniyati gullagan bir davrda mustaqil aloqalar o‘rnatilgani 
ma'lum bo‘ldi. Professor M.Ye.Massonning fikricha, Xarappa 
madaniyatiga oid fol ochish uchun ishlatilgan fil suyagi topilgan. 
Xuddi shunday o‘yinchoq suyaklar Xarappa va Moxenjo Darodan 
ham topilgan. Markaziy Osiyo savdogarlari ushbu buyumni 
Hindistondan olib kelganligi haqiqatdan uzoq emas. Janubiy 
Turkmanistondan topilgan uch boshli mahluq ko‘rinishidagi 
muhrlarda xuddi Xarappa muhrlari kabi ikki echki boshi va baliq 
tasvirlangan.  
Oltintepada topilgan yana bir noyob buyum bu ikki belgili 
qadimiy hind yozuvidir. M.Ye.Masson unda jonivorlar rasmi emas, 
balki piktografik matn mavjud ekanligiga e'tiborini qaratgan. Uning 
fikricha, Oltintepada yashagan biron bir kimsa hindcha matnni o‘qiy 
olmagan. Bundan kelib chiqib, muallif Markaziy Osiyo janubidagi bir 
necha qabilalar dravid tillari oilasiga mansub degan fikrni o‘rtaga 
tashladi. 
Kushonlar davrida Gandxara maktabi va uning buddaviy shakli 
Tohariston madaniyatiga ham ma'lum ta'sir o‘tkazdi. Buni 
Dalvarzintepada olib borilgan qazish ishlari natijalari ham tasdiqlaydi. 
Bu yerda miloddan avvalgi III-II asrda yunon-baqtriya shaharlari 
bo‘lib, ular, ayniqsa, miloddan avvalgi I asrda-milodiy I asrda 
yuksalganlar. Aynan shu vaqt - Kadfiz I va Kadfiz II hukmronligi 
davrida Baqtriyaga budda dini kirib keldi. Mazkur maskanda ehrom, 
                                                 
1
 World and Global History : Research and Teaching / edited by Seija Jalagin, 
Susanna Tavera, Andrew Dilley- Pisa: Plus-Pisa University Press, 2011 

---

 
 
243
hamda unda bir qancha haykal va supachalar bor edi. U yerdagi loy va 
chinnidan yasalgan haykalchalar devorga osilgan. Haykalchalar 
an'anaviy hind san'atiga oid bo‘lsa-da, ularda mahalliy urf-odatlar 
aksini ko‘rish mumkin.  
Xalchayon va Dalvarzintepa haykallarini taqqoslash oqibatida shu 
ma'lum bo‘ldiki, har ikki madaniyat turli yo‘ldan borgan. Masalan, 
Xalchayon haykallari portret ko‘rinishida, real va budda an'analaridan 
ancha yiroq, Dalvarzintepadagi suratlar esa ancha keyin ishlangan. 
Shuningdek, bu san'at Baqtriya maktabini ellin hind-budda an'analari 
bilan bog‘lagan. 
Shuni ham ta'kidlash lozimki, qadimgi Hindistonning jahon 
madaniyati, xususan, Sharq madaniyatiga qo‘shgan hissasi ulkan. 
Qadimgi Hindiston asrlar mobaynida G‘arb va Sharqni ko‘plab 
mamlakatlari bilan aloqalarni kengaytirgan. Ular bilan turli jabhalarda 
aloqalarni mustahkamlash bilan birga, o‘z madaniyati va urf-odatlarini 
ham saqlab qolishga erishdi. Qadimgi hind madaniyati hind xalqining 
bo‘lg‘usi madaniyatiga asos bo‘ldi. Bu madaniyat shu darajada keng 
qamrovli, rang-barangki, jahonning istalgan burchagida uning ta'siri 
sezilib turadi.