Microsoft Word итисодий статистика-лотин doc

2. Tashqi iqtisodiy faoliyat ko‘rsatkichlari 
 
 
Tashqi savdoda tovarlar, yuklar, brutto, netto og‘irligi va maxsus xalqaro 
miqyosda qo‘llaniladigan narxlarda hisobga olib boriladi. Eksport qilinadigan 
tovarlar qiymati. «FOB» usulida hisoblanadi. FOB qiymatida 2 usulda: 1) FOB 
jo‘natish porti 2) FOB franka oluvchi mamlakatning quruqlik chegarasi usullarida 
olib boriladi. 
FOB usulida tovarlar qiymatiga tovarlarning narxi, tovarlarni jo‘natish 
uchun transportga yuklash harajatlari, transport harajatlari, bojxona harajatlari va 
boshqa harajatlar kiradi. Import tovarlari «SIF» hisobida yuritiladi. SIF ham 2 
usulda olib boriladi: 1) import qilinadigan mamlakat chegarasigacha 2) fraxt 
qilinadigan dengiz portgacha. Xalqaro iqtisodiy faoliyat statistikasida quyidagi 
ko‘rsatkichlar o‘rganiladi: 1) tashqi savdo aylanmasi - bu import va eksport 
qilinadigan tovarlarning umumiy summasidan iborat; 2) savdo balansi saldosi. Bu 

---

102 
yerda summa eksport qiymatidan import qiymatini olib tashlaganiga teng. Agar 
eksport importdan ko‘p bo‘lsa, saldo ijobiy, ya’ni aktiv saldo deyiladi. Aksincha, 
import eksportdan ko‘p bo‘lsa, saldo manfiy, salbiy, passiv saldo hisoblanadi. 3) 
qoplash koeefitsenti. Eksport qiymatini import qiymatiga bo‘lish bilan topiladi. 4) 
savdo balansi. Savdo balansida bir tomondan eksport qilingan tovarlar, xizmatlar 
ko‘rsatiladi va boshqalar. Ikkinchi tomondan esa, import qilingan tovarlar, 
xizmatlar ko‘rsatiladi va savdo balansi, to‘lov balansi tayyorlanadi. 
Tashqi savdo aloqalari quyidagi ko‘rsatkichlarda ifodalanadi: 
- import kvotasi; 
- eksport kvotasi; 
- jon boshiga to‘g‘ri keladigan tashqi savdo aylanmasi; 
- tashqi savdo aylanmasining elastiklik koeffitsienti; 
- importning mamlakat iste’molidagi salmog‘i; 
- eksportning YAIMdagi, ayrim mahsulot turlaridagi salmog‘i; 
- mamlakatning xalqaro savdo-sotiqdagi salmog‘i.
Bu ko‘rsatkichlar asosida tashqi savdo aloqalarining holati, davrlar 
mobaynidagi o‘zgarishi, tarkibi, tashqi savdo faoliyatlarining samaradorliklari 
o‘rganiladi.
Kvota – bu ishlab chiqarish hajmi, import, eksport, sotish va boshqa 
iqtisodiy faoliyat sohalaridagi kelishuv asosida har bir ishtirokchi uchun joriy 
qilingan hissadir.