60
4. Korxonalarda aylanma mablag‘larining foydalanish samaradorligining
statistikasi
Korxonalar mavjud mablag‘lari shu jumladan aylanma mablag‘laridan
ham samarali foydalanishlari lozim. Aylanma mablag‘lar
foydalanish
samaradorligini
ko‘rsatkichlari
tizimi
belgilaydi.
Ularning
asosiylari
quyidagilardir:
Aylanma mablag‘larning aylanuvchanlik koeffitsienti,
boshqacha
aytganda aylanma mablag‘lar shu korxonada hisobot (tahlil) davri mobaynida
necha marta aylangan. Ishlab chiqarish korxonalarida bu ko‘rsatkichni
har bir
so‘m aylanma mablag‘larga qancha mahsulot ishlab chiqarilgan deyish ham
mumkin.
Bu ko‘rsatkich (Ay.mabl.ak) korxonada
ishlab chiqarilgan mahsulot
hajmini (Q) aylanma mablag‘lar o‘rtacha qiymatiga nisbati bilan hisoblanadi.
Q
Ay.mabl. ak = -----------------------
Ay.mabl.
4583,3
Misolda: o‘tgan yil X Ay.mabl. = --------------- = 0,95 ming so‘m
112
5694,5
hisobot yili Ay.mabl.ak = ----------------- = 0,98 ming so‘m
5830,0
Aylanma
mablag‘larning
kunlardagi
aylanuvchanligi
aylanma
mablag‘lar o‘rtacha qiymatini o‘rtacha bir kunlik mahsulot hajmiga nisbati bilan
aniqlanadi. Aylanma mablag‘larning aylanuvchanligi :
(Ay.mabl..a) = Ay.mabl.: Q : Ks
Bunda: Ks - hisobot davridagi kunlar soni
4810,2 x 360
Misolda: o‘tgan yil = ------------------- = 377,8
112
5830,0 x 360
hisobot yili = ----------------- = 368,6
5694,5
Aylanma mablag‘lar daromadliligi olingan yalpi daromad summasini
aylanma mablag‘lar summasiga foizlardagi nisbati
bilan aniqlanadi va bu
ko‘rsatkich 100 so‘m aylanma mablag‘lardan foydalanib,
qancha daromad
olinganligini bildiradi.
Daromadlar x 100
Ay.mabl.d = ---------------------------
Ay.mabl.
61
511,0 x 100
Misolda: o‘tgan yil Ay.mabl..d = ------------------ = 10,62
4810,2
711,7 x 100
hisobot yili Ay.mabl.d = ----------------- = 12,21
5830,0
Aylanma mablag‘lar rentabelligi (foydaliligi) korxonaning foydasini
foydalanishdagi aylanma mablag‘lar summasiga
foizdagi nisbati bilan
hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich korxona har bir 100 so‘m aylanma mablag‘larga
qancha foyda olganligini ko‘rsatadi.
foyda x 100
Ay.mabl f = -----------------------
Ay.mabl.
368,0 x 100
Misolda: o‘tgan yil Ay. mablf = ----------------- = 7,65
4810,2
496,2 x 100
hisobot yili AMf = ------------------- = 8,51
5830,0
Aylanma mablag‘larning samaradorligini tahlil qilganda debitor
qarzlarning ham aylanuvchanligini aniqlash va tahlil qilish lozim. Bu
ko‘rsatkich (D.a) debitor qarzlar summasini hisobot davri kunlariga ko‘paytirib
va sotilgan mahsulot hajmiga bo‘lib topiladi.
.
Debitor x Ks
Da = -----------------------
Q
1857,1 x 360
Misolda: o‘tgan yil Da = ---------------------- = 145,9
4583,3