Microsoft Word итисодий статистика-лотин doc

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

94 
Mavzu XIV. TO‘LOV BALANSI VA UNING
 
KO‘RSATKICHLARI 
 
 
Reja: 
1.
To‘lov balansining paydo bo‘lishi va ahamiyati. 
2.
To‘lov balansida operatsiyalarning aks ettirilishi. 
 
1. To‘lov balansining paydo bo‘lishi va ahamiyati 
 
XX asrga kelib, jahon mamlakatlari iqtisodiy notekis rivojlandi. Natijada bir 
nechta rivojlangan mamlakatlar paydo bo‘ldi. (Fransiya, Angliya, Gollandiya, 
Italiya va boshqalar). Ular mustamlaka mamlakatlardan arzon xom ashyo, tabiiy 
boyliklar va ish kuchi keltirib, sanoatni tez sur’atlar bilan rivojlandi. Natijada 
ishlab chiqargan mahsulotlarini chet mamlakatlarga sotish zaruriyati tug‘ildi. 
Shunday qilib, jahon hamjamiyatida turli xil iqtisodiy munosabatlar rivojlandi. 
Mamlakatlar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni hisob-kitob qilib borish lozim 
bo‘lgan. Buning natijasida to‘lov balansi paydo bo‘ldi. To‘lov balansi terminini 
birinchi marta 1767 yilda ingliz iqtisodchisi D. Styuard o‘zining «Siyosiy iqtisod 
tamoyillari tadqiqoti» risolasida ishlatgan. Dastlab, to‘lov balansi tashqi savdoda 
to‘lovlarning harakati va qoldig‘ini belgilash uchun qo‘llangan. Xalqaro iqtisodiy 
munosabatlarning rivojlanishi va kengayishi tashqi savdo operatsiyalarning davlat 
tomonidan tartibga solishga va nazorat qilishga olib keldi. 1923 yilda Amerika 
savdo vazirligi birinchi bor to‘lov balansini chop ettiradi. 1924 yilda Millatlar 
Ligasi bir necha mamlakatlar to‘lov balansini chop ettiradi. Natijada Millatlar 
Ligasi bir necha mamlakatlar to‘lov balanslarini taqqoslab, ularni tuzish uslubini 
takomillashtirishga katta hissa qo‘shdi. 1947 yilda BMT bo‘limi to‘lov balansi 
shaklini chop etib, barcha mamlakatlarga qo‘llashga tavsiya etdi. Hozirgi paytda 
o‘sha shaklning xalqaro valyuta fondi (XVF) takomillashtirgan shakli va uni 
to‘lg‘azish bo‘yicha tavsiyasi qo‘llanilmoqda.