Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

TASAVVUF, so’fiylik - islomda insonning ruhiy dunyosi to‘g‘risidagi qarash. Bu atama va 
undan yasalgan mutasavvif (so’fiy, "so’fiylik qiluvchi") va so’fiy (tasavvuf izidan 
boruvchi) so‘zlarining kelib chiqishi xaqida turli taxminlar bor. Lekin hozir umumiy qabul 
qilingan nuqtai nazarga ko‘ra, tasavvuf - suvf - "jun", "po‘stin" so‘zidan olingan. Ilgari 
zamonda tarkidunyo qilgan zohid, "o‘zini xudoga bag‘ishlagan odam" odatda dag‘al 
jundan to‘qilgan kiyim yoki po‘stin kiyib yurgan. T.ga asos solgan tarki dunyochilik 
tasavvufiy kayfiyatlar islom dini bilan deyarli bir vaqtda paydo bo‘ladi. Har qalay, 
Muhammad paygambar (sav)ning ayrim safdoshlari Abu-d-Dardo, Abu Zarr, Huzayfa (7-
a.ning 2-yarmida vafot etganlar) singarilarga ana shunday kayfiyat xos bo‘lgan, deb 
hisoblaydilar. Biroq islomdagi zohidlik oqimi taxm. 8-a.ning o‘rtalari - 9-a.ning 
boshlarida shakllana boshlagan deyish to‘g‘ridir. Odatda, bu oqimga hadislarni to‘plovchi 
(muhaddis)lar orasidan chiqqanlar, sayyor baxshilar va nasihatgo‘y voizlar (qussos), 
qori-yu qurrolar, jihod qatnashchilari (Vizantiya bilan chegara urushlari nazarda 
tutilmoqda), taqvodor hunarmandlar va savdogarlar, shuningdek islom dinini qabul 
qilgan nasroniylarning bir qismi qo‘shilgan. Islomda zohidlik an’analari paydo bo‘lishi va 
rivojlanishining sabablari orasida musulmon jamoasi yashay boshlagan dastlabki ikki 
asrdagi ijtimoiy-siyosiy ixtiloflar, chuqur g‘oyaviy va ma’naviy izlanishlar bilan davom 
etgan diniy hayotning umumiy murakkablashuvi, boshqa diniy-falsafiy tizimlarning, 
birinchi navbatda xristianlikning ta’sirini ko‘rsatish mumkin. Ilk so’fiylik, aniqrog‘i 
zohidlar va tarkidunyo qilganlarning o‘ziga xos xususiyati Qur’on matni mazmuni ustida 
mushohada qilish, kundalik hayotda bu ilohiy kitob va payg‘ambar hadislari 
ko‘rsatmalariga qat’iy rioya etish, ko‘p marta qo‘shimcha namoz o‘qish, bedorlik va ro‘za 
tutish, har qanday dunyoviy narsalardan yuz o‘girish, kundalik hayotda taqvoli bo‘lish, 
xususan ruhsat etilgan narsalar bilan man qilingan narsalarni qatiy ajratish, dunyoviy va 
harbiy hukumatlar bilan hamkorlik kilishdan voz kechish, o‘zini taqtsiri ilohiyga 
topshirish (tavakkul) kabilar bo‘lgan. Shuningdek, faqirlikni ulug‘lash, oxiratni o‘ylash va 
tavba qilish kayfiyati, berganiga shukr qilish, azob-uqubatlarga sabr-toqatlilikdan iborat 
edi. So’fiylik ta’limoti inson qalbidagi eng nozik o‘zgarishlarni ham chuqur mulohaza 

---

Islom Ensiklopediyasi