Microsoft Word ilm olish sirlari ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
32
qilishga vazmin keladigan narsani yodlashdan ko’ra xayrlirokdir. 
Agar talaba o’z vaqtida tushunib olishga harakat qilmay, sustkashlikka yo’l qo’ysa bunga o’rganib 
qoladi. Natijada oddiy va oson so’zni ham tushuna olmaydigan bo’lib qoladi. Demak, talaba saboqni 
olayotganida uni ilg’ab olishga, chukur anglab olishga beparvolik qilmas-ligi kerak ekan. Balki, jiddi-
jahd qilsin. Alloh taologa duo qilsin, tazarru-shikastalik bilan yalinsin! Zero, Haq taolo duo qilganning 
duosini, so’raganning so’raganini ijobat qiladi. Umid qilganni noumid qo’ymaydi. 
Ustoz, shayxul islom, buyuk imom, Qavvomuddin hazrat Hammod ibn Ibrohim ibn Ismoil assig’oriy 
al-Ansoriy shogirdlari, jalolatli qozi Halil ibn Ahmad Saraxsiy (a.r.) hazratlariga shunday vasiyat 
qilganlar: -Ilmga xizmating ko’p foyda beruvchi xizmat bo’lsin! Darslarga tirishqoqlik, jiddiy 
yondashish bilan bardavom bo’l! Agar biror foydani yodlasang, uni takror qilgin! So’ng uni aniqlab, 
qayd qilib qo’ygin! Shunda xohlagan vak^ingda yodingga olishga imkon yaratasan. Qayd qilib qo’yish 
bilan har qachon bu saboqga qayta olursan va yo’qotishdan omon bo’lasan. 
Odat qilgin biron yangi narsani o’rganmoqni, Ham odat qilgin o’tgan darsni takrorlamoqni Mana 
shunda ilming bo’lur ziyoda, Insonlarga ilm bilan muzokara qil, Bu yo’l bilan hayot bahsh etmoqni 
odat qil, Mana shunda ilming bo’lur ziyoda. Bo’lgin orifu-oqil va lek Zinhor bo’lma insonlarga yot! 
Ya’ni, odamlardan uzoq, ularga foyda bermaydigan ilmli kishi bo’lishdan yiroq bo’lgin! 
Bilginki, ilmni yashirsang, so’rapgan vaqgda bilganingni bildirmasang, uni unitasai. Keyin o’zingni 
ilmsiz va dangasa holda ko’rasan. Qiyomat kuni esa, yashirgan ilmingni og’zingga o’tdan yugan qilib 
solinadi. Yana qattiq alamli, qizigan olov bilan azoblanasan. 
Т
olibi ilm uchun, o’zlashtirgan darslarini pishiq va puxta bo’lishi uchun muzokara, munozara va ilmiy 
bah-slar, ya’ni mukolamaning ahamiyati kattadir. Insof bilan, anglamaganini bilib uchun bo’lmog’i 
mukolama qilishi kerak. Uni chuqur mulohaza bilan bahslarni shoshilmasdan olib borishi talab 
qilinadi. Shunda janjal, nosog’lom muhitdan hamda bir-birini yomon ko’rish, g’azablanish, o’zaro 
dushmanlikdan saqlaniladi. Zero, bahsu-munozara va muzokara mashvarat, mas-lahatdir. Mashvaratni 
esa, faqat to’g’ri javobni topish uchun, muammolarni haqqoniy, rost yo’lda hal qilish uchun 
o’tkaziladi. Bu insof bilan, chukur mulohaza yuritish bilan hosil bo’ladi, janjal, adovatu-xusumat qilish 
bilan, bir-biriga g’azab qilish, insofsizlik va takabburlik bilan aslo hosil bo’lmaydi. 
Shuning uchun, bahsu-munozara o’tkazishdan maqsadi, biron kishini mulzam, hijolat qilish, o’ch olish 
va shu kabilar bo’lsa, uni o’tkazish durust ham, halol ham bo’lmaydi. 
Zero, Umari Odil (r.a.)dan rivoyat qilinishicha, savollar mazmuniga ko’ra uch xil bo’lib, shundan 
ikkitasi sohibiga najot beradi, boshqasi qattiq malomatga qoldiradi. Najot beradigan savollarni avvali. 
bu ilmga, bilmaganni bilishga tashna bo’lib so’rash va ikkin-chisi o’zi biladi, ammo boshqalar ham 
bilishlari uchun, bilganlarini mustahkamlash uchun so’rash sohibiga ilm talab qilishdagi barcha 
fazilatlardan bahramand bo’lishni nasib etadi. Ammo, uchinchisi birovni mulzam qilish, uyaltirish, 
beobro’ qilish uchun, ilmi balan-droq ekanini bildirish va boshqa shu kabi g’arazlar bilan so’rash 
sohibini uqubatga mubtalo etar ekan. 
Ammo haqiqatni isbotlash, yolg’on va qalbaki narsani fosh qilish bo’lsa, muzokara o’tkazish to’g’ri va 
halol bo’ladi. Umuman bahsda, ayniqsa, ilmiy munozaralarda hiylanayrang qilish, yolg’on bilan 
haqdan chalg’itysh zinhor mumkin emas. Lekin, bahs yuritayotgan kishi sarkashlik qilib, haqiqatni tan 
olmasa, haqni talab qiluvchi bo’lmasa, shundagina joiz, balki zarur ham bo’ladi. Muhammad ibn 
Yahyo (a.r.) hazratlari biror mushkil ishga yoki muammoga yuzlansalar va uning yechimini topa 

---

Ilm olish sirlari. Imom Zarnujiy