Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
68
tinglashga moyil bo‘ldi. Amir va arboblar kalom ilmidagi munozara va mujodalaga 
rag‘bat qilgach, kalom ilmiga sho‘ng‘ib, qattiq berilib ketishdi. Bu haqda ko‘p kitoblar 
tasnif qilishdi, mujodala uslublarini tuzishdi, turlarini ishlab chiqishdi va bu qilmishlarini 
Allohning dinini va sunnatni himoya etish, bid’atni sindirish deb nomlashdi. Keyinroq 
boshliqlarda kalom, munozara ilmlari to‘g‘ri emasligi haqida fikr paydo bo‘ldi. Chunki 
munozara va kalom ilmiga eshik ochilishi bilan qon to‘kilishi va vayronagarchilikka olib 
boruvchi taassubiyat va xusumat eshiklari ham ochilgan edi. Sultonlar va amaldorlar 
olimlarni yangi bir narsa – fiqh ilmida munozara qilish bilan mashg‘ul etmoqchi bo‘lishdi. 
Xususan, Shofe’iy (r.a.) va Abu Hanifa (r.a.) mazhablaridan qaysi biri afzal, deya olimlar 
orasida munozara alangasini yoqishdi. Endi odamlar kalom va boshqa ilmlarni tashlab, 
Shofe’iy va Abu Hanifa oralaridagi ixtilofiy masalalarga kirishib ketishdi. Amaldorlar 
mana shu ikki mazhabni aytganlari uchun Molik, Sufyon, Ahmadlar (rahmatullohi 
alayhim) orasidagi xiloflarga hech kim e’tibor bermadi. Ular bu mashg‘ulotlaridan 
maqsad shariatning nozik jihatlarini o‘rganish, mazhabning illatlarini tahrir qilish va 
fatvo berish asoslarini tuzib chiqish ekanini ayta boshlashdi. Bu ikki mazhab orasidagi 
ixtiloflar haqida kitoblar tasnif qilishdi va bugunga qadar mujodala turlariyu tasniflari 
bilan ovoradirlar. Bizdan keyingi asrlarda Alloh yana nimalarni sodir qiladi, bilmaymiz. 
 
Xulosa qilib aytganda, xilof va munozaralarga olimlarning astoydil kirishganiga asosiy 
sabab ana shulardir. 
 
Agar dunyo egalari, saltanat sohiblari Abu Hanifa va Shofe’iy qolib, boshqa imomlar 
orasidagi munozarani yoki umuman boshqa ilmdagi mujodalani xohlab qolishsa, olimlar 
o‘sha narsani amalga oshirishadi va ishlarining din ilmi ekanini, qolaversa, u bilan 
«olamlar» Rabbiga qurbat hosil etishini bahona qilishadi.