Microsoft Word Hayot faoliyati xavfsizligi 3- ma'ruza

Yoritilganlik va ularning asosiy turlari 
Amaliyotda ish joylarini yoritishda uch xil turdagi yoritilganlikdan foydalaniladi, ya`ni ular 
tabiiy, sun`iy va aralashgan holda bo`ladi. 
a) Tabiiy yoritilganlik quyoshdan hamda eru-samodan qaytayotgan quyosh nuridan hosil 
bulgan yorug’lik mahsulidir. 
Tabiiy yorug’lik issiqlik va yorug’lik doimiylariga ega bo`lib, ular quyoshdan kelayotgan 
issiqlik uchun 1317 Vt/m
2
ga, yorug’lik uchun esa 137000 lk.ga tengdir. 
Tabiiy yorug’likning afzalliklari shundaki, uning tarkibida o`ta foydali ul’trabinafsha va 
infraqizil nurlari mavjud bo`lib, bu nurlar muhitni sog’lomlashtirishga xizmat qiladi, ya`ni 
mikroblarni o`ldirish xususiyatiga ega. 
Tabiiy yorug’likdan uch xil moslamalar yordamida, ya`ni tomdan fonar orqali, devordan 
deraza orqali va aralash holdagi tizimlardan foydalaniladi. Tabiiy yoritilgan tizimlariga 
qo`yiladigan talablar quyidagilardan iborat: 
-Yorug’lik miqdorini binolarning vazifasiga qarab tanlanishi, yo`naltirilgan yoki tarqoq 
hollarda bulishligini ta`minlanishi; 

---

-Insolyatsiya va yorug’lik me`yorlaridan kam bo`lmasligini ta`minlanishi. 
b) Sun`iy yorug’lik tabiiysiga nisbatan bir oz qimmatga tushsada, ish joylarini yoritishda 
imkoniyati cheksizdir. Sun`iy yorug’lik umumiy, mahalliy va aralash ko`rinishda bo`ladi. 
-Umumiy yorug’lik binoda bir tekis yoritilganlikni ta`minlay oladi.
-Mahalliy yorug’lik esa faqat asosiy ish joyidagi yoritilganlikni me`yor talabi darajasida 
ta`minlaydi. 
-Aralash yorug’lik, mahalliy yoritilganlikni, umumiy yoritilganligi bilan birgalikda 
qo`llanilganligidir. 
4-rasm. Luxmetrlar 
Bu xildagi ya`ni aralash yoritilganlik usuli, binolardagi yarqiroqlik tafovuti-kontrastni 
yumshatadi hamda me`yor talabini to`la qondira oladi. 
v) YOritilganlikni vazifasiga qarab ishchi va nazorat turlaridan tashqari yana favqulodda 
zarur holatlarda xizmat qiladigan ikki turi ham mavjud. Ularni avariya va evakuatsiya 
yoritilganliklari deyiladi hamda miqdorlari 0,5 -2,0 lyuks bo`ladi.