Microsoft Word haq hamisha golib ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
14
Ammo Hazrati Umar (r.a.) ham osonlikcha mag‘lub bo‘ladiganlardan emasdi: 
– To‘g‘ri, sizlar ustun keldinglar. Ammo baribir teng emasmiz. Bizning o‘liklarimiz 
jannatda, sizlarniki esa jahannamdadir! 
Abu Sufyon bu gapga chidolmay, ovozining boricha baqirdi: 
– Ey Umar, Alloh uchun to‘g‘ri gapir! Biz Muhammadni o‘ldirdikmi yoki yo‘qmi? 
– Vallohi, o‘ldirmadinglar! Hozir Rasuli akram sening bu gaplaringni eshitib o‘tiribdilar. 
Hazrati Umar (r.a.) bilan Abu Sufyonning bu dahanaki jangidan so‘ng mushriklar o‘z 
qo‘shinlarini jang maydonidan olib ketishdi. Ular bu jangda ustun kelgan bo‘lsa-da, biroq 
zafar sharobini icholmadilar, batamom mudofaasiz Madinani istilo qilolmadilar. Birorta 
musulmonni ham asir ololmay, Makkaga qo‘rquv va alam bilan qaytishdi. Ana shu 
jangdan so‘ng hazrati Umar (r.a.) Payg‘ambar alayhissalomga yanada qattiqroq 
bog‘lanib qolganini his etdi.
Tarixda musulmonlarning birinchi bor imzolagan sulh shartnomalari bo‘lmish 
Hudaybiya sulhi shartlariga ko‘ra, musulmonlar va mushriklar o‘n yilgacha bir-biri bilan 
urushmaslikka, o‘sha yili musulmonlarning Ka’ba ziyoratiga kelmasligiga, Ka’ba 
ziyoratiga qo‘shilgan musulmonlar Makkada uch kundan ortiq qolmasligiga, ular Ka’bani 
ziyorat qilayotganida qurayshiylarning Makkadan tashqariga chiqib turishiga kelishib 
olindi. Yana sulh shartlariga ko‘ra, qurayshiylardan birortasi musulmonlar tomoniga 
o‘tmoqchi bo‘lib, valiysining ruxsatisiz Madinaga kelsa, musulmon bo‘lsa ham, u odam 
qabul qilinmaydi, qaytarib yuboriladi, ammo biror madinalik musulmon Quraysh tarafiga 
o‘tib, Makkaga kiradigan bo‘lsa, qaytarib berilmaydi, deya kelishib olingandi. Xuddi shu 
masalada hazrati Umar (r.a.) Rasuli akramni (s.a.v.) tushunmay, xiyla ozor berib 
qo‘yganlarini muarrixlarimiz yozib qoldirishgan. 
 
Pushaymonlik
Tarixdan ma’lumki, Hudaybiya sulhiga imzo chekib bo‘lingach, u yerga Suhayl o‘g‘li 
Abu Jandal kelib qoldi. U avval Makkada musulmonlikni qabul qilgani uchun otasi 
tomonidan zanjirband qilinib, qamab qo‘yilgandi. U ming mashaqqat bilan qamoqdan 
qutilib chiqib, zanjirini sudraganicha sulh tuzilgan joyga kelgan va musulmonlardan 
panoh so‘ramoqchi bo‘lgandi. Shunda Abu Jandalning otasi Suhayl: «Sulh shartlariga 
muvofiq sizdan birinchi bo‘lib so‘raydigan narsam shuki, o‘g‘limni qaytarib bersangiz, 
agar berilmasa, sulh buziladi», deb oyoq tirab turib oldi. 
Rasuli akram (s.a.v.) Abu Jandalni sulh hukmidan istisno etilishini xohlagan edi. Biroq 
qurayshiylar rahnamosi Suhayl qaysarlik qilib turib oldi. Valiysining istagiga yon bosib, 
Abu Jandalni topshirishga rozi bo‘ladilar. Bechora Abu Jandal vaziyatning bunday tus olib 
ketganidan xafa bo‘lib, qovoq-tumshug‘i osilib ketgandi. U musulmonlarga qarata 
shunday dedi: 
– Men musulmonlikni qabul qilganim uchun bu azob-uqubatlarga giriftor bo‘lib, zulm 
va xo‘rlik ko‘rgandim. Meni yana o‘sha mushriklarning qo‘liga topshirmoqchimisizlar? 
Axir manavi yaralarim hali bitib ulgurgani ham yo‘q-ku! – deya o‘zining nochorlikda va 
iztirobda qolganini bildirib, birodarlaridan marhamat va najot kutardi. 
Uning ahvolini ko‘rib, janobi Rasululloh (s.a.v.) tasalli berdilar: 
– Ey Suhaylning o‘g‘li! Sabr qil, Allohdan umidingni uzma! Biz musulmonlar mag‘lub 
bo‘lmaymiz! Alloh taolo yaqinda senga va sen kabilarga najot yo‘lini ko‘rsatadi, berishga 
majburmiz, uning hukmlarini buzish esa bizga to‘g‘ri kelmaydi. 
Abu Jandal yana kishanlangan holda Makkaga qaytarildi. Bu holat, bu muomala 
hammaning asabini tarang, o‘zini garang qilib qo‘ygandi. Musulmonlar g‘alayonga 

---

Haq hamisha g’olib (Umar al-Foruq). Ahmad Muhammad