Microsoft Word Foydali qazilma end doc

35-rasm. Qimmatbaho zargarlik toshlari. 

---

 
103
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar 
 
1. Qimmatbaho va ishlanuvchi toshlarga ta’rif bering. 
2. «Texnik toshlar» deb nimaga aytiladi? 
3. Zargarlik toshlari nima? 
4. Texnik olmosga ta’rif bering. 
5. Dekorativ kolleksiya nima? 

---

 
104
 
 
 
 
 
VI bob. YONUVCHI FOYDALI QAZILMALAR 
 
Yonuvchi foydali qizilmalar «kaustobiolitlar» deb ataladi. Grek 
tilidan «kaustos» – yonuvchi, «bios» – organik hayot, «litos» – 
«tosh», ya’ni «kelib chiqishi organik bo‘lgan yonuvchi toshlar» degan 
ma’noni bildiradi. Ular qattiq (torf, ko‘mir, yonuvchi slanetslar), 
suyuq (neft) va gaz (tabiy yozuvchi gazlar) holida bo‘lishi mumkin. 
Yonuvchi foydali qazilmalar yoqilg‘i energetika bazasining asosini 
tashkil etadi va muhim xalq xo‘jaligi ahamiyatiga ega. Hech qaysi 
soha yonuvchi foydali qazilmalarsiz faoliyat ko‘rsata olmaydi. Ular 
kimyo, metallurgiya, energetika sohalari uchun asosiy xomashyo 
hisoblanadi. Butun dunyoda qazib olinadigan foydali qazilmalarning 
85 % yonuvchi foydali qazilmalarga to‘g‘ri keladi. 
Yonuvchi foydali qazilmalarning asosiy elementlari, ya’ni 
yonuvchi moddalari uglerod (C) va vodoroddir (H). Ularning miqdori 
qattiq foydali qazilmalarda 95 %, neft va gazlarda 80–85 % atrofida 
bo‘ladi. 
Yonuvchi foydali qazilmalar tirik organizmlar va qsimliklarning 
hayot faoliyati va qisman chirishi natijasida hosil bo‘ladi.