Microsoft Word экология мар матн лотин rtf

Adabiyotlar ruyxati 
 
1.
А
.
А
. 
Рафиқов
. 
Геоэкологик
муаммолар
Тошкент
«
Ўқитувчи
» 
1997. 
2.
А
.
А
. 
Рафиқов
, 
Қ
.
Н
. 
Абирқулов
, 
А
.
Н
. 
Ҳожиматов
«
Экология
» 
Тошкент
2004. 
3.
П
. 
Баратов
. 
Табиатни
муҳофаза
қилиш
. 
Тошкент
«
Ўқитувчи
» 
1991. 
4.
П
. 
Баратов
. 
Ўзбекистон
табиий
географияси
Тошкент
«
Ўқитувчи
» 1996. 
5.
Ш
.
Отабоев
, 
М
.
Набиев
Инсон
ва
биосфера
. 
Тошкент
. 
Ўқитувчи
» 
1995. 
6.
Қурбонниёзов
ва
б
. 
Иқтисодий
экология
асослари
. 
Урганч
, 1999. 
7.
Турсунов
Х
. 
Экология
асослари
ва
табиатни
муҳофаза
қилиш
– 
Т
. 
Ўзбекистон
, 1997. 
8.
Р
. 
Ҳайитбоев
ва
бошқалар
. 
Табиатдан
фойдаланиш
иқтисоди
. 
Самарқанд
2004. 
 
 

---

51 
Mavzu V. SUV BOYLIKLARIDAN FOYDALANISH VA 
MUHOFAZA QILISH. 
Reja: 
1.
Suv boyliklarini xalq xo‘jaligida ahamiyati. 
2.
Suv boylik turlarini joylanish xususiyatlari. 
3.
Suv boyliklaridan foydalanish va ularni ifloslanishi. 
4.
Suv boyliklarini muhofaza qilish. 
1. Suv boyliklarini xalq xo‘jaligida ahamiyati. Hayotni suvsiz 
tasavvur qilib bo‘lmaydi. Tabiat hosilasi bo‘lgan suv sanoat korxonalari, 
qishloq xo‘jalik ekinlari, xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlari uchun eng 
zarur omillardan biridir. Suv insonning sihat-salomatligini saqlashda 
ayniqsa katta ahamiyat kasb etadi. Shahar va qishloq qurilishi hamda 
sanoat korxonalarning rivoji, qo‘riq va bo‘z yerlar o‘zlashtirilishi hamda 
ekin maydonlarini kengaytirish yanada suvning ahamiyatini oshiradi. 
Yer shari suv qobig‘ida suv ko‘p, lekin ular ichida chuchuk suvni 
ahamiyati yanada muhim hisoblanadi. Suv organizmlarning yashashi 
uchun juda muhim ahamiyatga ega. O‘simlik va hayvonlar organizmida 
suvning miqdori 50-98 % gacha bo‘ladi. Inson vaznining 70% suvdan 
iborat. Shu sababli bir kishi sutkada havoning haroratiga qarab 2,4-4 
litrdan 6-6,5 litrgacha suv ichadi. Har bir kishi shaxsiy gigiyenasi va 
maishiy – kommunal zaruriyatlar uchun sutkada 150 -200 litr suv 
ishlatiladi. 
Suvning sanoat ishlab chiqarishda ahamiyati yuqori bo‘lib, biror 
tarmog‘i yo‘qki unda suv ishtirok etmasa. Shu sababli 1t ip-gazlama 
ishlab chiqarish uchun 250 m
3
, 1t sintetik tola ishlab chiqarish uchun 
2500-3000 m
3
, nikel eritish uchun 4000m
3
suv sarflanadi. 
Suv ayniqsa qishloq xo‘jaligi uchun zarur. Chunki 1t bo‘g‘doy 
yetishtirish uchun 1500 l, 1t jo‘xori yetishtirish uchun 3 mln. l, 1t tola 
yetishtirish uchun 20 mln. l, 1 gektar paxta uchun esa 12-20 ming m
3
suv sarflanadi. Suv shahar va qishloqlarimizni toza saqlashda, iqlimni 
yumshatib turishda va uning obodonchiligida «Sanitarlik» vazifasini 
o‘taydi. Suv ayni vaqtda dam olish, hordiq chiqarish ob’ekti sifatida 
rekreatsion ahamiyatga ham ega. Undan tashqari, u energiya manbai, 
transport vositasi ham hisoblanadi. 
Suv yer kurrasi miqyosida ulkan ahamiyat kasb etadi, suv 
sayyoramizning gidrosfera qobig‘ini tashkil qilgan holda boshqa 

---

52 
qobiqlar bilan mustahkam o‘zaro aloqada, bog‘liqlikda mavjuddir. 
Gidrosferaning hajmi hozirda 1,5 mlrd. km
3
, uning 95% hajmi va 
maydon jihatdan Yer kurrasining 72% qismi Dunyo okeani bilan band, 
gidrosferaning 60 ming km
3
(4%) qismini yer osti suvlari tashkil qiladi. 
Yer qutblaridan muzliklarda 24 mln. m
3 
(1,6%) chuchuk suv mavjud. 
Yer ustida chuchuk suvlar miqdori 360 ming kub km (0,25%). Daryo 
suvlari hajmi 45060 km
3
.