Microsoft Word экология лотин doc

Intizomiy-huquqiy  javobgarlik  –  bu  ekologik  huquqbuzarliklarni 
sodir  etganlik  uchun  qo‘llanilib,  asosan  korxona,  muassasa,  tashkilot 
rahbari tomoni qo‘llaniladi. Masalan, o‘rmon xo‘jaligi rahbari tomonidan 
xodimga  nisbatan  mehnat  majburiyatlarini  o‘z  vaqtida  bajarmaganligi 
munosabati bilan qo‘llanishi mumkin. 
Intizomiy-huquqiy  javobgarlik  o‘rmonchilik  sohasida  Mehnat 
kodeksi yoki tegishli nizom talablarini buzganlik uchun qo‘llaniladi. 
O‘rmon  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarini  va  o‘rmondan  foydalanish 
huquqini  buzganlik  uchun  Mehnat  kodeksiga  asosan  tegishli  jazo 
choralari qo‘llaniladi. 

---

 
173
O‘zbekiston  Respublikasi  Mehnat  kodeksining  181-moddasiga 
asosan  xodimga  mehnat  intizomini  buzganligi  uchun  ish  beruvchi 
quyidagi intizomiy jazo choralarini qo‘llashga haqli: 
1) xayfsan; 
2)  o‘rtacha  oylik  ish  haqining  o‘ttiz  foizidan  ortiq  bo‘lmagan 
miqdorda  jarima.  Ichki  mehnat  tartibi  qoidalarida  xodimga  o‘rtacha 
oyilik  ish  haqining  ellik  foizidan  ortiq  bo‘lmagan  miqdorida  jarima 
solish  hollari  ham  nazarda  tutilishi  mumkin.  Xodimning  ish  haqidan 
jarima  ushlab  qolish  Mehnat  kodeksning  164-moddasi  talablariga  rioya 
qilingan holda ish beruvchi tomonidan amalga oshiriladi; 
3) mehnat shartnomasi bekor qilish (100-moddaning ikkinchi qismi 3 
va 4-bandlari).  
Ushbu  moddada  nazarda  tutilmagan  intizomiy  jazo  choralarini 
qo‘llash taqiqlanadi. 
Ma’muriy-huquqiy javobgarlik – o‘rmon to‘g‘risidagi qonunlarni va 
o‘rmondan  foydalanish  huquqini  buzganlik  uchun  tegishli  organlar 
tomonidan qo‘llaniladi. 
U O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi 
kodeksga  asosan  amalga  oshiriladi.  Mazkur  kodeksda  o‘rmon  bilan 
bog‘liq 5 ta huquqbuzarlik uchun javobgarlik ko‘rsatilgan: 
1.  Kesiladigan  o‘rmon  fondidan  foydalanish  tartibini  buzganlik 
uchun: Kesiladigan o‘rmon fondidan foydalanish, yog‘och tayyorlash va 
tashib olib ketish tartibini, shuningdek o‘rmon kesish chiptasi (orderi)da 
yoki  o‘rmon  chiptasida  belgilangan  boshqa  talablarni  buzish  –  fuqaro-
larga eng kam oylik ish haqining uchdan bir qismidan bir baravarigacha, 
mansabdor  shaxslarga  esa – bir  baravaridan  uch  baravarigacha  bo‘lgan 
miqdorda  jarima  solishga  sabab  bo‘ladi  (Ma’muriy  javobgarlik 
to‘g‘risidagi kodeksning 78-m). 
2. Daraxtlar, butalar, boshqa o‘rmon o‘simliklari va nihollarni g‘ayri-
qonuniy ravishda kesish, shikastlantirish yoxud yo‘q qilganlik uchun: 
Daraxtlar,  butalarni,  boshqa  o‘rmon  o‘simliklari  va  nihollarni 
g‘ayriqonuniy ravishda kesish, shikastlantirish yoki yo‘q qilish, –  
fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  uchdan  bir  qismidan  bir 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  bir  baravaridan  uch 
baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 
Xuddi  shunday  huquqbuzarliklar  ma’muriy  jazo  chorasi  qo‘lla-
nilganidan keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa, – 
fuqarolarga eng kam oylik ish haqining bir baravaridan uch barava-
rigacha, mansabdor shaxslarga esa – uch baravaridan yetti baravarigacha 

---

 
174
miqdorda  jarima  solishga  sabab  bo‘ladi  (Ma’muriy  javobgarlik 
to‘g‘risidagi kodeksning 79-m). 
3. O‘rmonlarni tiklash, ularning holatini va turi tarkibini yaxshilashga, 
ularning  mahsuldorligini  oshirishga,  shuningdek  yetilgan  yog‘och 
zaxiralaridan foydalanishga oid qoidalar va yo‘riqnomalarni buzish, – 
mansabdor shaxslarga eng kam oylik ish haqining bir baravaridan uch 
baravarigacha  miqdorda  jarima  solishga  sabab  bo‘ladi.  (Ma’muriy 
javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 80-m). 
4.  O‘rmon  uchun  foydali  faunani  yo‘q  qilib  yuborganlik  uchun: 
O‘rmon uchun foydali faunani yo‘q qilib yuborish, – 
fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  uchdan  bir  qismidan  bir 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  bir  baravaridan  uch  baravari-
gacha  bo‘lgan  miqdorda  jarima  solishga  sabab  bo‘ladi  (Ma’muriy 
javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 83-m). 
5.  O‘rmonlarda  yong‘in  xavfsizligi  talablarini  buzganlik  uchun: 
O‘rmonlarda yog‘in xavfsizligi talablarini buzish, –  
fuqarolarga  eng  kam  ish  haqining  uchdan  bir  qismidan  bir  baravari-
gacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  bir  baravaridan  uch  baravarigacha 
miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 
Xuddi shunday huquqbuzarlik ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan 
keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa, – 
fuqarolarga eng kam ish haqining ikki baravaridan besh baravarigacha, 
mansabdor shaxslarga esa – uch baravaridan yetti baravarigacha miqdorda 
jarima  solishga  sabab  bo‘ladi  (Ma’muriy  javobgarlik  to‘g‘risidagi 
kodeksning 84-m). 
Fuqarolik-huquqiy  javobgarlik  –  mehnat  intizomi  va  uni  bajarilish 
majburiyatini buzganlikda, tuzilgan shartnoma talablarini bajarmaganlikda, 
qonunsizlik  oqibatida  davlatimizning  ekologik  tizimiga,  jumladan  o‘rmon 
boyliklariga yetkazilgan zarar natijasida vujudga keladi. 
Bu  yetkazilgan  zararni  to‘latish  yoki  qoplash  huquqbuzarlik  sodir 
etgan  huquqbuzarlik  subyektiga  nisbatan  da’vo  arizasi  orqali  murojaat 
etiladi va davlat xo‘jalik sudi yoki sudlar tomonidan mazmunan ko‘rib hal 
etiladi.  O‘rmon  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlari  va  o‘rmondan  foydalanish 
to‘g‘risidagi  huquqlarni  buzish  oqibatida  yetkazilgan  zararni  qoplash, 
undirish  va  to‘latish  tartibi  O‘zbekiston  Respublikasining  Fuqarolik 
kodeksi talablari va boshqa qonunlar bilan tartibga solinadi. 
Jinoiy-huquqiy  javobgarlik  –  o‘rmon  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarini 
buzganlik  uchun  belgilanadi.  O‘zbekiston  Respublikasining  Jinoyat 

---

 
175
kodeksida  o‘rmon  va  ular  bilan  bog‘liq  nojo‘ya  xatti-harakatlarni  sodir 
etganlik uchun jinoiy javobgarlik belgilangan. 
Jumladan,  O‘zbekiston  Respublikasining  Jinoyat  kodeksini  198-
moddasida  ekinzor,  o‘rmon  yoki  boshqa  dov-daraxtlarga  shikast  yetkazish 
yoki  ularni  nobud  qilganlik  uchun  jinoiy  javobgarlik  ko‘rsatilgan.  Unga 
ko‘ra,  olovga  ehtiyotsizlik  bilan  munosabatda  bo‘lish  natijasida  ekinzor, 
o‘rmon  yoki  boshqa  dov-daraxtlarga  shikast  yetkazish  yoki  ularni  nobud 
qilish  yoxud  boshqacha  og‘ir  oqibatlarga  sabab  bo‘lsa,  eng  kam  oylik  ish 
haqining  ellik  baravarigacha  miqdorda  jarima  yoki  bir  yilgacha  axloq 
tuzatish ishlarini yoxud uch oygacha qamoq bilan jazolanadi. 
O‘rmon  yoki  boshqa  dov-daraxtlarni  qonunga  xilof  ravishda  kesish 
ko‘p miqdorda zarar yetkazilishiga sabab bo‘lsa, – 
eng  kam  oylik  ish  haqining  ellik  baravaridan  yetmish  besh 
baravarigacha  miqdorda  jarima  yoki  bir  yildan  ikki  yilgacha  axloq 
tuzatish  ishlari  yoki  uch  oydan  olti  oygacha  qamoq  yoki  uch  yilgacha 
ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. 
Ekinzor,  o‘rmon  yoki  boshqa  dov-daraxtlarga  qasddan  shikast 
yetkazish,  ularni  payhon  qilish,  nobud  qilish  ko‘p  miqdorda  zarar 
yetkazilishiga sabab bo‘lsa, – 
eng  kam  oylik  ish  haqining  yetmish  besh  baravaridan  yuz 
baravarigacha  miqdorda  jarima  yoki  ikki  yildan  uch  yilgacha  axloq 
tuzatish  ishlari  yoxud  uch  yilgacha  ozodlikdan  mahrum  qilish  bilan 
jazolanadi. 
Yetkazilgan  moddiy  zarar  uch  karra miqdorida  qoplangan  taqdirda, 
ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo qo‘llanilmaydi. 
Xullas, kasbi koridan qat’i nazar, har bir fuqaro, korxona, muassasa, 
tashkilot,  shirkat  xo‘jaligi,  dehqon,  fermer  xo‘jaliklari  yurtimizning 
bebaho  boyligi  bo‘lgan  o‘rmonlarni  muhofaza  qilishga,  ekologik 
holatining to‘la saqlanishiga o‘z hissasini qo‘shmog‘i lozim.