Microsoft Word экология лотин doc

Jinoiy-huquqiy  javobgarlik  –  o‘simliklar  dunyosini  huquqiy-  eko-
logik  muhofaza  qilishning  birdan-bir  to‘g‘ri  tadbiri  hisoblanadi.  Shuni 
ta’kidlash  kerakki,  bizning  jinoyat  qonunchiligimizda  ekinzor,  o‘rmon 
yoki  boshqa  dov-daraxtlarga  shikast  yetkazish  yoki  ularni  nobud  qilish 
va  o‘simliklar  kasalliklari  yoki  zararkunandalari bilan kurash talablarini 
buzish uchungina jinoiy javobgarlik o‘rnatilgan. 
Fikrimizcha,  aynan  shifobaxsh  o‘simliklarni  ekologik-huquqiy  muho-
faza qilish maqsadida alohida modda bo‘lmagani uchun ham keyingi payt-
larda ko‘plab noyob o‘simliklarning turlari yo‘qolib ketmoqda. O‘zbekiston 
Respublikasining  amaldagi  Jinoyat  kodeksining  199-moddasida  o‘simlik 
kasalliklari  yoki  zararkunandalari  bilan  kurash  talablarini  buzganlik  uchun 
jinoiy  javobgarlik  ko‘rsatilgan  bo‘lib,  unga  ko‘ra  o‘simliklar  kasalliklari 
yoki zararkunandalari bilan kurash talablarini buzish og‘ir oqibatlarga sabab 
bo‘lsa, –  
eng  kam  oylik  ish  haqining  ellik  baravaridan  yuz  baravarigacha 
miqdorda  jarima  yoki  besh  yilgacha  muayyan  huquqdan  mahrum  qilish 
yoki  uch  yilgacha  axloq  tuzatish  ishlari  yoxud  uch  yilgacha  ozodlikdan 
mahrum qilish bilan jazolanadi. 
Bizningcha,  jinoyat  kodeksida  nabotot  olami  va  shifobaxsh  o‘sim-
liklarni huquqiy muhofaza qilish uchun quyidagi talablarga e’tibor berish 
o‘rinli: 
– yangi  qonunlarga,  jinoyat  yoki  o‘simliklarni  muhofaza  qilish 
to‘g‘risidagi  qonunga  asosan,  o‘simliklardan  foydalanish,  ularni  ekish, 
sotish, qazib  yoki  yulib  olish  uchun  ma’muriy  chora  ko‘rilgandan keyin 
jinoiy javobgarlik belgilash o‘rinli; 
– ko‘proq jinoiy javobgarlikdan tashqari ma’muriy, ya’ni keltirilgan 
zararni qoplash bilan bog‘liq jazolar qo‘llanishi lozim; 
– jinoyat  kodeksida  «Qizil  kitob»ga  kirgan  o‘simliklarni  muhofaza 
qilish  maqsadida, ularni  qazish,  olish,  foydalanish,  kesishni chegaralash 
maqsadga muvofiq va jinoiy javobgarlik belgilanishi lozim; 

---

 
172
–  o‘simliklarni  muhofaza  qilish  to‘g‘risidagi  qonunga  «Shifobaxsh 
o‘simliklardan foydalanish va ularni muhofaza qilish» to‘g‘risida alohida 
bob  kiritish,  aniq  holatlarni  sodir  etganlik  uchun  jinoiy  javobgarlik 
belgilanishi zarur; 
– o‘simliklar dunyosini muhofaza qilish va ularni ko‘paytirish bilan 
shug‘ullanadigan  alohida  ekolog  mutaxassislar  tayyorlash  shu  kunning 
talabidir; 
– dorivor  va  shifobaxsh  o‘simliklardan  noto‘g‘ri  foydalanganlik 
uchun  va  ular  to‘g‘risidagi  qonunlarni  buzganlik  uchun  ko‘proq 
iqtisodiy-huquqiy javobgarlik belgilash o‘rinlidir. 
Xullas,  o‘lkamiz  tabiiy  hamda  madaniy  holda  o‘sadigan  o‘simlik-
larga boy. O‘zbekistonning shifobaxsh o‘simliklari sanoatda, noz-ne’mat 
sifatida  hamda  shifobaxsh  dori  sifatida  foydalaniladi.  Shuning  uchun 
ham  mevali  bog‘larimizu,  tabiiy  holda  o‘sadigan  turli  xil  giyohlarni 
asrasak,  ona-tabiatimizning  chiroyi  yanada  ochilgan  bo‘lur  edi.  Buning 
uchun hammamiz, keng jamoatchilik benihoya faol bo‘lmog‘imiz lozim. 
O‘rmon  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarini  va  o‘rmondan  foydalanish 
huquqini buzganlik uchun ekologik-huquqiy javobgarlik qonunlarimizda 
o‘z  aksini  topgan. Jumladan,  o‘rmon  va  boshqa  daraxtlarni  kesganlik, 
yondirganlik  yoki  qonunga  zid  boshqa  xatti-harakatlar  qilganlik  uchun 
ma’lum huquqiy javobgarliklar mavjud. 
Shuningdek,  o‘rmonlardan  oqilona  foydalanilmaganlik  va  ular 
haqidagi qonunlarni  buzganlik uchun  intizomiy,  ma’muriy,  fuqarolik  va 
jinoiy javobgarliklar mavjud. 
O‘rmonlarni  qo‘riqlash  va  ulardan  foydalanish  masalalariga  oid 
nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi. 
O‘rmon to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor bo‘lgan 
shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar.