Microsoft Word экология лотин doc

 
3-§. Yer osti boyliklari va atmosfera havosini muhofaza qilish 
to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik 
 
Har  qanday  holatda  yer  osti  boyliklari  to‘g‘risidagi  qonun 
hujjatlarini hamda foydalanish va muhofaza qilish qoidalarini buzganlik 
uchun ma’lum javobgarliklar belgilanadi. 

---

 
144
O‘zbekiston  Respublikasi  «Yer  osti  boyliklari  to‘g‘risida»gi 
qonunning  V  bo‘limi  yer  osti  boyliklaridan  foydalanish  va  ularni 
muhofaza qilish masalalariga doir nizolarni ko‘rib chiqish hamda yer osti 
boyliklari  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarini  buzganlik  uchun  javobgarlik 
masalalariga  bag‘ishlangan.  Unga  ko‘ra,  yer  osti  boyliklaridan 
foydalanish  va  ularni  muhofaza  qilish  masalalariga  doir  nizolar  qonun 
hujjatlari bilan belgilangan tartibda sud tomonidan ko‘rib chiqiladi. 
Yer  osti  boyliklari  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarini  buzishda  aybdor 
bo‘lgan shaxslar qonunga muvofiq javobgar bo‘ladilar. 
Zero,  yer  osti  boyliklari  to‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarini  hamda 
talablarini  buzganlik  uchun  intizomiy,  ma’muriy,  fuqarolik  (mulkiy)  va 
jinoiy javobgarliklar qo‘llaniladi. 
Intizomiy  javobgarlik  –  bu  fuqarolarni  tarbiyalash  va  ilk  dastlabki 
qilingan  nojo‘ya,  qonunga  xilof  harakatlarning  oldini  olish,  uni  sodir 
etganlik uchun dastlabki chora hisoblanadi.  Yer  osti  boyliklari  haqidagi 
qonun  va  ekologik  talablarni  buzish  holatlari  mehnat  talablariga  xilof 
bo‘lganda  bu  chora  bevosita  korxona,  muassasa,  tashkilot  rahbari 
tomonidan  qo‘llaniladi.  Bunda  xodimning  bevosita  shu  korxona,  muas-
sasa,  tashkilotning  ichki  tartib-qoidalariga  to‘la  amal  qilib,  mehnat 
intizomini  buzmasdan,  unga  aniq  rioya  qilishi  talab  etiladi.  Agar  ishchi 
yoki xizmatchi yer osti boyliklarini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun-
ni aniq bajarmasa yoki uning ekologik me’yorlarini buzsa, aksincha uni 
bajarilish  yoki  saqlash  bilan  bog‘liq  burchiga  sovuqqonlik  bilan 
yondashsa yoki o‘z burchini bajarmasa intizomiy javobgarlikka tortiladi. 
Shuningdek, bu chora yer osti boyliklarini qazish, davlatga oltin va 
boshqa  qimmatbaho  metall  hamda  toshlarni  topshirish  bilan  bog‘liq 
qoidalar  buzilganda,  bu  nojo‘ya  harakatlar  bevosita  ish  jarayonida 
amalga  oshirish  va  bajarish  bilan  bog‘liq  bo‘lganda  hamda  boshqa 
ekologik talablar buzilganda rahbar tomonidan qo‘llaniladi. 
«Yer osti boyliklari to‘g‘risidagi» qonun hujjatlari va ekologik talab-
larni  buzganlik  uchun  ma’muriy-huquqiy  javobgarlik  O‘zbekiston  Res-
publikasi  Ma’muriy  javobgarlik  to‘g‘risidagi  kodeksda  o‘z  ifodasini 
topgan. 
Jumladan,  ushbu  kodeksning  70-moddasiga  ko‘ra,  foydali  qazilma-
lar  joylashgan  maydonlarda  o‘zboshimchalik  bilan  imoratlar  qurish, 
foydali  qazilma  konlarini  tabiatni  muhofaza  qilish  va  kon  nazorati 
organlari  bilan  kelishmay  turib  ishga  solish,  yer  osti  boyliklaridan  foy-
dalanish talablarini buzish, yer osti boyliklarini muhofaza qilish qoidala-
rini  va  tabiiy  muhitni,  binolar  va  inshootlarni  yer  osti  boyliklaridan 

---

 
145
foydalanish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  ishlarning  zararli  ta’siridan  muhofaza 
qilish  talablarini  bajarmaslik,  yer  osti  suvlari  rejimini  kuzatish  uchun 
qazilgan  quduqlarni,  marksheyderlik  va  geologik  belgilarni  yo‘q  qilish 
yoki  shikastlantirish,  xuddi  shuningdek  yerga  egalik  qiluvchilar  va 
yerdan  foydalanuvchilar  tomonidan  umumtarqalgan  foydali  qazilma-
lardan foydalanish qoidalarining buzilishi, – 
fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  bir  baravaridan  ikki 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  uch  baravaridan  besh 
baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 
Konlarning  boy  uchastkalarini  tanlab  ishlatish,  mineral  xom  ashyoni 
qazib  olayotganda  va  qayta  ishlashda  foydali  qazilmalarni  normativdan 
ortiq  nobud  qilish,  foydali  qazilma  konlarini  yaroqsiz  holga  keltirish  va 
foydali  qazilma  zaxiralaridan  oqilona  foydalanish  talablarini  boshqacha 
tarzda buzish – mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining bir baravaridan 
uch baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 
Marksheyderlik  hujjatlarini  yo‘qotish,  tugatilayotgan  yoki  konser-
vatsiya  qilinayotgan  konlarni  va  burg‘ilangan  quduqlarni  aholining  xavf-
sizligini  ta’minlovchi  holatga  keltirib  qo‘yish  talablarini,  shuningdek 
konservatsiya  vaqtida  konlarni,  qazilayotgan  joylarni  va  burg‘ilangan 
quduqlarni muhofaza etish talablarini bajarmaslik – mansabdor shaxslarga 
eng kam ish haqining bir baravaridan uch baravarigacha bo‘lgan miqdorda 
jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
Ushbu moddaning birinchi, ikkinchi yoki uchinchi qismlarida nazarda 
tutilgan huquqbuzarlik ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan keyin bir yil 
davomida  takror  sodir  etilgan  bo‘lsa  –  fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish 
haqining  bir  baravaridan  uch  baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  – 
uch  baravaridan  yetti  baravarigacha  bo‘lgan  miqdorda  jarima  solinishiga 
sabab bo‘ladi. 
Shuningdek, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 71-modda-
siga muvofiq, yer osti boyliklarini geologik jihatdan o‘rganish ishlarini olib 
borish  qoidalari  va  talablarini  topilgan  foydali  qazilmalar  zaxiralariga  yoki 
foydali  qazilmalar  qazib  olish  korxonalari,  shuningdek  foydali  qazilmalar 
qazib  olish  bilan  bog‘liq  bo‘lmagan  yer  osti  inshootlari  qurish  va  ulardan 
foydalanish  sharoitlariga  noto‘g‘ri  baho  berilishiga  olib  kelishi  mumkin 
bo‘lgan yoki olib kelgan tarzda buzish, yer osti boyliklarini keyingi geologik 
jihatdan  o‘rganishda  va  konlarni  ishga  solishda  zarur  bo‘lgan  geologik 
hujjatlarni, foydali qazilma namunalari dublikatlarini va kernlarini yo‘qotib 
qo‘yish – mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining bir baravaridan uch 
baravarigacha bo‘lgan miqdorda jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 

---

 
146
Xuddi 
shunday 
huquqbuzarliklar 
ma’muriy 
jazo 
chorasi 
qo‘llanilganidan keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa – eng 
kam ish haqining uch baravaridan yetti baravarigacha bo‘lgan miqdorda 
jarima solinishiga sabab bo‘ladi. 
Tabiiy  muhitni  tiklash,  tabiiy  zaxirlarni  qayta  hosil  qilish  va  tabiiy 
muhitga  zararli  ta’sir  ko‘rsatish  oqibatlarini  bartaraf  etish  choralarini 
ko‘rmaganlik  –  fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  bir  baravaridan 
uch  baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  uch  baravaridan  yetti 
baravarigacha  bo‘lgan  miqdorda  jarima  solinishiga  sabab  bo‘ladi. 
(O‘zbekiston Respublikasining MJTKni 95-m). 
Shuningdek,  mazkur  kodeksning  97-moddasiga  asosan,  sanoatda 
hamda  O‘zbekiston  Respublikasi  Sanoatda,  konchilikda  va  kommunal-
maishiy sektorda ishlarning bexatar olib borilishini nazorat qilish davlat 
inspeksiyasi  organlari  nazorati  ostidagi  boshqa  obyektlarda  ishlarni 
bexatar olib borishga oid qoidalar, normalar va yo‘riqnomalarni buzish – 
fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  uchdan  bir  qismidan  bir 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  bir  baravaridan  uch 
baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 
Xuddi  shunday  huquqbuzarlik  ma’muriy  jazo  chorasi  qo‘lla-
nilganidan keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa, -  
fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  bir  baravaridan  uch 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  uch  baravaridan  yetti 
baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.  
Ushbu  qonunda  boshqa  holatlar  uchun,  jumladan,  sanoatda  hamda 
O‘zbekiston  Respublikasi  Sanoatda,  konchilikda  va  kommunal-maishiy 
sektorda  ishlarning  bexatar  olib  borilishini  nazorat  qilish  davlat 
inspeksiyasi  organlari  nazorati  ostidagi  boshqa  obyektlarda  portlovchi 
hamda  radioaktiv  materiallarni  (manbalarni)  hisobga  olish,  saqlash  va 
ulardan  foydalanish  qoidalarini,  normalari  hamda  yo‘riqnomalarini 
buzish – fuqarolarga eng kam oylik ish haqining uchdan bir qismidan bir 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  bir  baravaridan  uch 
baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 
Xuddi  shunday  huquqbuzarlik  ma’muriy  jazo  chorasi  qo‘lla-
nilganidan keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa, –  
fuqarolarga  eng  kam  oylik  ish  haqining  bir  baravaridan  uch 
baravarigacha,  mansabdor  shaxslarga  esa  –  uch  baravaridan  yetti 
baravarigacha  miqdorda  jarima  solishga  sabab  bo‘ladi  (O‘zbekiston 
Respublikasining MJTKni 98-m).