Microsoft Word экология лотин doc

7.  Xalqaro  ekologik-huquqiy  kelishmovchilik  va  nizolarni  tinch 
yo‘llar  bilan  hal  etish.  Xalqaro  miqyosda  kelib  chiqadigan  ekologik-
huquqiy  nizolar,  davlatlarning  o‘zaro  kelishuviga  asosan  tuzilgan  bitim 
yoki shartnoma asosida tinch yo‘l bilan hal etiladi. 
Shuningdek,  hozirgi  davrda  yana  bir  qator  tamoyillarni  shakllanish 
jarayoni kechmoqda: 
– boshqa  davlatlarning  ekologik  masalalar  bilan  bog‘liq  bo‘lgan 
ishlariga aralashmaslik; 
– ekologik muammolarni hal etishdagi hamkorlik; 
– tinchlik va ekologik xavfsizlikni saqlashga sodiqlik; 
– ekologik  muammolarni  hal  qilishni  ko‘p  tomonlama  kelishuv 
asosida rivojlantirish; 
– ekologik baho berish va boshqalar. 
Xalqaro  ekologiya  huquqida  atrof  tabiiy  muhitni  xalqaro  huquqiy 
muhofaza qilish obyektlarini o‘rganish juda katta ahamiyatga ega. 

---

 
199
Atrof tabiiy muhit xalqaro ekologik-huquqiy muhofazasi obyekti bo‘lib, 
bunga  yerning  butun  sayyora  muhiti,  jahon  ummoni  va  uning  tabiiy 
boyliklari  bo‘lgan  atmosfera  havosi,  yer  atrofi  kosmik  fazosi,  o‘simlik  va 
hayvonot dunyosi, suv boyliklari, yerning genetik fondi va boshqalar kiradi. 
Xalqaro  huquqda  xalqaro  ekologik-huquqiy  nuqtai  nazardan  barcha 
jahon tabiiy boyliklari asosan ikki turkumga bo‘linadi: 
1) ichki davlat (milliy) tabiiy boyliklari; 
2) xalqaro ahamiyatga ega bo‘lgan tabiiy boyliklar. 
Ichki  davlat  (milliy)  tabiiy  boyliklari  mustaqil  davlatlarning  bevosita 
yuridiksiyasi  ostida  bo‘ladi.  Zero,  ularning  huquqiy-ekologik  holatini 
belgilashda  davlatning  ichki  ekologik-huquqiy  va  boshqa  normalari  katta 
ahamiyatga ega bo‘ladi. Hozirgi paytda mustaqil Respublikamizning ushbu 
boyliklarini muhofaza qilishga oid bir qancha bitim va shartnomalar qabul 
qilinmoqda. 
Xalqaro 
ahamiyatga 
ega 
bo‘lgan 
tabiiy 
boyliklar 
milliy 
yuridiksiyaning  amal  qilish  chegaralari  doirasidan  tashqari  holatda  bo‘lib, 
turli  davlatlar  hududida  bo‘ladi.  Ushbu  obyektlar,  odatda  barcha  davlatlar 
o‘rtasida foydalaniladi. 
Masalan,  ochiq  dengiz,  kosmos,  havo  basseyni,  Antarktida,  dengiz 
tubi,  daryolarning  suv  resurslari,  ko‘chib  va  uchib  yuradigan  hayvonot 
turlari  hamda  davlatlar  o‘rtasidagi  chegara  doirasidan  tashqari  holatda 
foydalanadigan barcha obyektlar shular jumlasidandir. 
Shuningdek, xalqaro miqyosda gi «xalqaro Qizil kitob»ga kirgan bar-
cha  hayvonot  va  o‘simliklar  dunyosining  turlari  ham  alohida  obyektlar 
bo‘lib, ularni muhofaza qilishda xalqaro hamkorlik kerak bo‘ladi. 
Masalan,  Antarktida.  U  oltinchi  qit’a  sifatida  hech  qanday  davlat  va 
xalqaro  tashkilot  yurisdiksiyasiga  kirmaydi.  Uni  muhofaza  qilish  barcha 
davlatlarning  o‘zaro  kelishuvi  asosida  amalga  oshiriladi.  Hozirgi  paytda 
Antarktida qit’asidan foydalanish va muhofaza qilishning asosiy prinsiplari 
1959-yilda  imzolangan  «Antarktida  to‘g‘risida»gi  shartnomaga  asosan 
tartibga  solinadi.  Unga  asosan,  erkin  ilmiy-tekshiruv  faoliyati  olib  borish, 
har  qanday  harbiy  xarakterdagi  zararli  tadbirlarni  o‘tkazmaslik,  tirik 
mavjudotni  qo‘riqlash  kabi  muammolarni  xalqaro  birgalikda  hal  etishga 
alohida e’tibor berilgan. 
Xullas, xalqaro tabiiy boyliklarning ekologik muhofazasi va ulardan 
foydalanish  huquqiy-ekologik  holati  xalqaro  huquq  normalari  bilan 
tartibga solinadi. 
Xalqaro  huquqda  atrof  tabiiy  muhitni  ekologik-huquqiy  muhofaza 
qilish  manbalari  bu  xalqaro  hamjamiyat  davlatlarning  atrof-tabiiy 

---

 
200
muhitni  ekologik-huquqiy  muhofaza  qilishga  va  undan  oqilona 
foydalanishga  qaratilgan  o‘zaro  hamkorligi  faoliyatini  erkin  amalga 
oshirishdir. 
Atrof  tabiiy  muhitni  xalqaro  ekologik-huquqiy  muhofaza qilishning 
manbalarini  ikki  guruhga  bo‘lish  mumkin.  Birinchi  kategoriya