Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

5.2 
Иқтисодий воситаларни атроф-муҳит мақсадлари учун қўллаш 
Солиқ 
Табиий ресурслар ва ердан фойдаланиш учун солиққа тортиш асосларини Табиатни муҳофаза қилиш 
тўғрисидаги қонунда кўриш мумкин. Қонунга кўра, ставкалар сифат, ноёблик, тиклаш имкониятилари, 
жойлашув ва бир қатор бошқа омиллар, жумладан қонун ҳужжатларида экспуатация чегаралари
белгиланганлиги асосида белгиланади. 
2007 йил Солиқ кодексига кўра, сув ресурсларидан фойдаланиш, шунингдек ер солиғи ва ер ости 
ресурслардан фойдаланиш учун турли солиқлар мавжуд. Бунинг устига, жисмоний шахслар транспорт 
учун ёқилғидан фойдаланиши ҳам солиққа тортилади. Ушбу солиқ бензин, дизель ёқилғи ва газ чакана 
савдосида кишиларга сотилган ёқилғи миқдори асосида йиғиб олинади (транспорт бўлимини кўринг). 
Сувдан саноат мақсадларида фойдаланиш солиққа тортилади; бироқ, шўрни ювиш мақсадларга 
қўлланиладиган каби истиснолар бор. Аҳолига сув етказиб берадиган корхоналарда фақат ўз 
эҳтиёжлари учун ишлатиладиган сув солиққа тортилади. Гарчи сув солиғи мамлакат миқёсида 
белгиланса-да, 2008 йилдан бери тушум маҳаллий бюджетга кирим қилинади. Ставкалар жуда паст, 
сувдан самаралироқ фойдаланишни рағбатлантириш учун ставкани сезиларли даражада ошириш 
хусусида муайян муҳокама бўлиб ўтган эди. Фаолият турларига кўра фарқ бор, энг паст ставка ягона 
солиқ тўламайдиган қишлоқ хўжалик корхоналарга, деҳқон ва фермер хўжаликлари ҳамда 
тадбиркорлик билар шуғулланадиган шахсларга қўлланилади. Ер ости сув учун ер усти сувига нисбатан 
юқорироқ ставка қўлланилади. Қишлоқ хўжалик фаолияти учун ставкалар фарқи айниқса кичик (куб 
метри учун 1,3 сўм ва 1,1 сўм, тегишли равишда, 2009 йилда). Солиқ сув ишлатилган жойда йиғиб 
олинади, сув олинган ерда эмас. 
Ер солиғи ердан ишлаб чиқариш мақсадда фойдаланиш учун татбиқ этилади, бунда қатор истисно ва 
имтиёзлар қўлланилиб баъзилари самаралироқ фойдаланишни рағбатлантиришга қаратилган. Ягона 
(бошқа солиқ тўловларни, хусусан сув солиғини қоплайдиган) ер солиғидан фойдаланадиган қишлоқ 
хўжалиги корхоналари учун солиқ мажбурияти 2004 йилдан бери ернинг меъерий қиймати асосида 
белгиланиб келмоқда. Бу мавжуд ишлаб чиқариш ихтисослашуви асосида белгиланади. Қишлоқ 
хўжаликдаги бошқа солиқ тўловчиларга нисбатан ер бонитети баллари қўлланилади. 
Ер ости бойликларидан фойдаланувчилар, маҳсулотни бўлиш битимлар асосида фаолият 
кўрсатаётганларидан ташқари, уч тур солиққа тортилади: ер ости бойликларидан фойдаланиш солиғи, 
ўта юқори фойда солиғи ва имзолаш ва тижорат эксплуатация бонуслари. Ишлов берилган ёки қазиб 
олинган минерал ресурсларнинг қиймати ер ости бойликларидан фойдаланиш солиғининг асоси бўлиб 
хизмат қилади, ставкалар тегишли минералларга боғлиқ. Ўта юқори фойда солиғи катод мис, цемент, 
полиэтилен гранулалари ва табиий газ ишлаб чиқарувчи ёки қазиб олувчи корхоналардан йиғиб 
олинади. Сотиш нархи ва йиллик бюджетга оид қонун ҳужжатларида белгиланган меъерий нарх 
орасидаги фарқ солиқ базаси ҳисобланади. 2009 йилда қўлланиладиган ставкалар катод мис учун 
60 фоиз ва бошқа маҳсулот учун 75 фоиз эди. (Асосий макроиқтисодий индикаторларни белгилаш ва 

---

85 
2008 йил давлат бюджети параметрлари тўғисида Президент Фармони). Бонус бир маротабали тўлов 
ҳисобланади.