Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

 
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Сарфлар
100
100
100
100
100
100
100
Экология чоралари
38.3
38.2
59.4
75.2
67.2
64.5
55.6
Ўқитиш
3.2
1.1
2.7
1.0
0.6
1.6
1.4
Нашрлар
4.7
10.0
4.9
4.5
0.4
0.2
3.7
Мукофот
10.4
11.0
14.3
11.2
5.8
12.7
15.9
Бошқа
43.4
39.7
18.7
8.2
26.0
21.0
23.5
Манба: Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси, 2009. 
Жадвал 5.6: Маҳаллий атроф-муҳит жамғармалари сарфларининг фоизи, 2004–2008 
 
2004
2005
2006
2007
2008
Харажатлар (трансферлардан ташқари)
100
100
100
100
100
Қурилиш, техник ускуналар, атроф муҳит 
инфратузилмасини қайта қуриш ва таъмирлаш 
12.2
6.8
9.3
4.8
3.2
Тадқиқотлар ва техник иқтисодий изланишлар 1.6
1.6
3.7
1.5
7.5
Ҳудудий ишлар
1.2
2.9
3.3
3.6
0.0
Қўшимча молиялаштириш
20.0
24.2
23.9
24.9
29.7
Ривожлантииш учун материаллар ва техник асос 29.7
30.2
29.0
25.4
22.0
Малака ошириш
0.5
1.2
0.5
0.8
0.6
Мукофотлар
17.6
18.3
17.1
17.5
19.8
Бошқа
17.3
14.9
13.3
21.5
17.2
 
Манба: Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси, 2009. 
Харажат республика миқёсида Вазирлар Маҳкамаси, қуйироқ ҳудудий даражаларда тегишли ижроия 
органлари тасдиқлаган йиллик дастурга асосан амалга оширилади. Сарфланмаган маблағ кейинги йил 
бюджетнинг харажат қисмига ўтказилади. Жамғармалар вақтинча молиявий фойдани банк депозити 
шаклида инвестиция қиладилан, аммо кредит олмайдилар. 5.2-бўлимда айтилгандек, ойлик бўнак 
тўловларнинг жорий этилиши молиявий режалаштиришни осонлаштирди. 
Ҳар йили Табиатни муҳофаза қилиш миллий жамғармаси молиялаш таклифларини оммавий ахборот 
воситаларида жойлаштиради ва ҳукумат органлари орасида тарқатади. Биринчи танловни ТМДҚнинг 
Илмий-техника кенгаши ва ТМДҚнинг коллегияси ўтказади, улар лозим бўлганда ташқи 
консультацияга мурожаат қилиши мумкин. Танлаб олинган лойиҳалар сўнг Табиатни муҳофаза қилиш 
миллий жамғармасининг кенгаши томонидан кўриб чиқилади, у даромад истиқболи асосида қайси 
лойиҳаларни молиялаш имкони бўлиши мумкинлигини белгилайди. Ушбу чамалар асосида, хусусан 
маҳаллий жамғармалар билан ҳамкорлик орқали молиялашнинг қўшимча манбалари изланади. Барча 
амалга ошириб бўладиган лойиҳалар киритилган якуний дастур Вазирлар Маҳкамаси томонидан кўриб 
чиқиш учун тайёрланади, бунда таклифлар атроф-муҳит соҳасидаги чора-тадбирларга мувофиқ 
эканлиги таъминланади. 
Лойиҳаларнинг бажарилиши ҳафталик ҳисоботлар орқали кузатиб турилади, уларни чоракли 
ҳисоботларга бирлаштириб Молия вазирлиги ва Вазирлар Маҳкамасига кўриб чиқиш учун тақдим 
этилади. Табиатни муҳофаза қилиш миллий жамғармаси раҳбарлигида фаолият кўрсатадиган маҳаллий 
жамғармалар фаолияти ҳам ушбу ҳисоботларга киритилади. Маҳаллий жамғармалар устидан назорат 
борасида атроф-муҳитга тегишли амалий чоралар харажатлари жами харажатнинг 40 фоизидан кам 
эмаслиги таъминланади. 
Атроф-муҳит жамғармаларга кирим қилинадиган ресурслар ифлослаш учун бадаллар динамикаси билан 
узвий боғлиқдир. 5.2-бўлимда ёритилган турли ислоҳотлар натижасида ушбу даромад ошгани туфайли 
жамғармаларда харажатларни ошириш учун етарли маблағ тўпланди. Атроф-муҳит жамғармалари 

---

95 
атроф-муҳит борасида режалаштирилган чора-тадбирларни молиялашда муҳим аҳамият касб этиб 
келди. 1999 йилдан 2005 йилгача Табиатни муҳофаза қилиш миллий жамғармаси Табиатни муҳофаза 
қилиш миллий фонди зарур ресурсларнинг 4дан 6 фоизигача қисмини етказиб бериши куталган эди. 
Амалда, бошқа манбалардан маблағ етарли бўлмагани туфайли ҳақиқий улуш 12-14 фоизни ташкил 
қилди. 2008 йилдан 2012 йилгача ҳисса 14-16 фоиз миқдорида бўлиши назарда тутилган. Кўпроқ маблағ 
ажратилиши Табиатни муҳофаза қилиш миллий жамғарманинг молиявий аҳволи яхшиларганини 
кўрсатади. 
Атроф-муҳит жамғармаларининг молиявий аҳволи яхшиланиши атроф-муҳит борасида харажатларни 
молиялашда ортиб бораётган роль ўйнашга имкон яратди. Табиатни муҳофаза қилиш миллий 
жамғармаси маҳаллий жамғармалар фаолиятини яқиндан назорат қилиш имконига эга. Бироқ, 
жамғармалар фаолият кўрсатаётган институциявий тузилма ва дастурий шароитни Иқтисодий 
ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти (ИҲТТ)нинг Бозор иқтисодиётига ўтиш давридаги экологик 
жамғармалар учун Санкт-Петербург йўриқномасига мувофиқ ўзгартириб бўлмайди. Жамғармаларни 
бошқарувчи кенгашларнинг, айниқса молияланиши мўлжалланган лойиҳаларни танлаб олиш билан 
боғлиқ қарорларини қабул қилишга тегишли аниқ таърифланган ва кенг жамоатчиликка етказилган 
мезонлар мавжуд эмас. Манфаатдор тарафлар қарор қабул қилиш жараёнига таъсир қилиш 
имкониятлари яққол жорий этилмаган. Потенциал даъвогарлар лойиҳалар қабул қилиниши мезонлари 
билан танишиш имкониятига эга эмаслар хамда атроф-муҳит соҳасидаги устун вазифалар билан 
боғланиш доим ҳам аниқ белгиланмаган.