Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

лозим.
 
Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил Атроф-муҳит мониторинги тўғрисидаги низомни тасдиқлаш 
қарорига биноан, атроф-муҳит мониторинги, жумладан маълумот базаларини шакллантириш, ТМДҚ, 
Гидрометеорология хизмати. Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ва бошқа тегишли вазирлик ва 
агентликлар томонидан олиб борилади. Ахборот алмашув тизими ҳам яратилган. Соғлиқни сақлаш 
вазирлиги, шунингдек бошқа вазирлик ва агентликлар, умумий мониторинг тармоғига киритилди. Ер 
усти сувининг мониторинги учун мамлакатда 1.405 муқим станция мавжуд. Бухоро, Навоий, Самарқанд 
ва Жиззахда санитария эпидемиология назорати марказлари Зарафшон дарёси ва унинг ирмоқларидаги 
сув сифатининг мунтазам мониторингини олиб борадилар. ТМДҚ билан ҳамкорликда хўжалик 
юритувчи субъектлар, айниқса Зарафшон дарёси ва унинг ирмоқларида жойлашганлари яқинида ер усти 
сувига ифлословчиларнинг ноқонуний оқизилишини аниқлаш мақсадида ҳам ўлчовлар олиб борилади. 
 
Тавсия 12.7: 
Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва Табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси саломатликка хатарлар ва 
токсикологик мезонларни, жумладан таъсирда бўлиш йўлларини, ва махсу гуруҳларнинг хатарга 
мойиллигини ҳисобга олган ҳолда мавжуд стандартларни қайта кўриб чиқиши ва янгиларини ишлаб 
чиқиши лозим. ЖССТнинг йўриқномаси бундай ёндашувнинг мисоли бўла олади. 
 
Европа комиссиялари маблағ билан таъминлаган Атроф-муҳит саломатлиги лойиҳаси (Жаҳон соғлиқни 
сақлаш ташкилори/Европа) ни бажариш 2009 йилда бошланди. Лойиҳида кўрсатилган фаолият қаторида 
атроф-муҳит омилларининг инсон саломатлигига таъсири баҳоланади. 
Тавсия 12.8: 
Соғлиқни сақлаш вазирлиги Экология ва соғлиқни сақлаш ахборот тизими бўлимига саломатликка оид 
ҳодисаларни баҳолаш, тадқиқ этиш ҳамда ахборот берувчи вилоят ва туманларга қайтар ахборот 
етказиш тизимини ривожлантириш учун ажратиладиган ресурсларни кўпайтириши лозим. 
 
Атроф-муҳит ва саломатлик ҳолати борасидаги ахборот тизими Соғлиқни сақлаш вазирлиги санитария 
ва эпидемиология назорати марказларининг структурасига киритилган. Вилоятлардан ҳисоботлар турли 
воситалар, масалан чопарлар ва электрон почта орқали юборилади. 
 
Тавсия 12.9: 
Соғлиқни сақлаш вазирлиги барча имкониятлариши ишга солиб экологик саломатлик бўйича илмий 
тадқиқотларни халқаро ва мамлакатдаги тадқиқот лойиҳаларининг қисмига айлантириб маҳаллий 
салоҳиятни ошириши лозим. Маблағ билан таъминлаш мавжуд механизмлари ва қизиққан донорларга 

---

198 
тақдим этиш учун тадқиқот таклифларни ишлаб чиқиш имкониятлари тўғрисида жойлардаги билим 
оширилиши, жойлардаги тадқиқот натижалари халқаро рецензияланадиган адабиётда кенгроқ эълон 
қилиниши ва маҳаллий мутахассилар тадқиқот лойиҳаларни белгилашда ва натижаларни танқидий 
баҳолашга ва муҳокама этишга кўпроқ жалб қилинишлари лозим. 
 
2001 йилда мамлакатда 138 гигиена лабораторияси, жумладан 23 аккредитацияланган лаборатория 
мавжуд эди. 2009 йилга келиб лабораториялар сони ошиб 175 етди. ISO 17025:2007 халқаро стандартига
мувофиқ аккредитацияланган гигиена лабораторияларнинг сони иккига ошди (43). 2009 йилда 
мамлакатда барча даражадаги 175 санитария–гигиена лабораторияси, жумладан 45 марказлараро 
санитария лабораторияси мавжуд эди.
Санитария ва гигиена илмий-тадқиқот институти қуйидаги стандартларни тайёрлаб тарқатди: Атир ва 
косметика маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва сифатига гигиеник талаблар (СанПиН No. 0186-05); 
Тупроқдаги ташқи хавфли моддаларнинг лимит рухсат этилган коцентрациялари ва чамаланган рухсат 
этилган концентрациялари (СанПиН No. 0191-05); Болалар ва ўсмирлар кийими учун гигиеник талаблар 
(СанПиН No. 0235-07); Боллалар пойабзаллари учун гигиеник талаблар (СанПиН No. 0237-07); ва Озик 
овқат билан контактда бўладиган материаллардан ажраб чиқадиган кимёвий моддаларнинг рухсат 
этилган энг катта концентрацияси (СанПиН No. 0214-06). 
2005 йилдан бери Тожик алюминий компанияси давлат унитар корхонаси яқинидаги, Сурхондарё 
вилоятидаги мониторинг тизими тупроқда сув фторидлар таркибини аниқлаш мақсадида ишлатилди. 
Маҳаллий ва вилоят даражасида барча лабораториялар сув (ичимлик суви ва ер усти сув)ни текшириш 
миқёсини оғир металлар (қўрғошин, кадмий, мис, симоб, маргимуш) тузларини аниқлаш даражасида
кенгайтириш имкониятини берган янги технологияларни сотиб олдидар. Текшириладиган 
параметрларнинг жами сони 2001 йилдаги 21 дан 2009 йилдаги 26га бориб етди. 2001 йилда 12 
индикатор (нитратлар, қўрғошин ва рух, мис ва пестицидлар) ўрганилган эди, ҳолбуки 2009 йилда 24 
бўлди (хром 3 ва хром 6, симоб, маргимуш, сувда эрувчан фторидлар, пестицидлар гуруҳи – синтетик 
пиретроидлар учун таҳлил усуллари ишлаб чиқилди). Фарғона вилоятида ҳавони ифлословчилар 
(бензол, ксилол, толуол)ни аниқлаш янги усуллар татбиқ этилди. Навоий вилоятида аммиак, ацетон ва 
олтингурурт ачитқисини аниқлаш таҳлил усуллари ҳам татбиқ этилди. Текширилган ифлословчилар 
сони 28 дан (2001 йил) ошиб 32 га (2008 йил) етди. 
Миллий гигиена лабораториясида Соғлиқни сақлаш вазирлиги симоб, маргимуш, темир, қўрғошин, рух, 
ва кадмийни сув ва озиқ-овқатда аниклаш имконини берадиган атом абсорбция усулини татбиқ қилди. 
“Саломатлик-2” дастурига барча даражадаги соғлиқни сақлаш ва гигиена лабораторияларининг моддий 
ва техникавий базасини яхшилаш чоралар киритилган. Бироқ унинг бажарилиши ҳозирча бошланган 
эмас. 2010 йилнинг бошидаги ҳолат бўйича Қувайт Ислом Банки лойиҳаси туфайли мамлакатнинг барча 
лабораториялари нафақат атроф-муҳит ифлосланишини мониторинги, балки озиқ-овқат маҳсулатлари 
сифати, полимерлар ва ҳоказони мониторинг қилиш учун замонавий асбоблар билан жиҳозлана 
бошлайди. 
Ўзбекистонда 210 бактериология лабораторияси, жумладан ISO 17025:2007 халқаро стандарт бўйича 
аккредитациядан ўтган 43 лаборатория мавжуд. Ер усти ва ер ости манбалардан олинган ичимлик суви, 
қишлоқ хўжалиги тупроқлари ва озиқ-овқат маҳсулотларининг биологик назорати хавфсизлиги асосий 
вазифалардан бири ҳисобланади. 
Ўзбекистонда радиациявий хавфсизликнинг давлат назорати ва бошқаруви 1.740 жойда жойлашган 23 
аккредитацияланган лаборатория ионловчи радиация манбаларини ишлатиб амалга оширади.
Барча даражадаги барча лабораторияларнинг моддий-техникавий базасини яхшилаш ва кучайтиришга 
қаратилган беш йилга мўлжалланган дастурнинг лойиҳаси Иқтисодиёт вазирлигига фикр ва мулоҳаза 
учун тақдим этилган. 

---

199