Microsoft Word doc

Turizmning barcha yunalishlarida ekoturistik ta’limning majburiyligi. Turizm va servis(xizmat kkrsatish)ga oid barcha ukitish muassasalarida ukuvchilarning yoshi, ixtisosligi, mutaxassisligidan kat’i nazar, ekologik ta’lim bilan bir katorda ekoturistik ta’lim berilishi shart. Aks xolda insonlar yashab turgan xayotiy zarur tabiiy muxitni saklab kolittt kiyin. Shu bois xam 1992 yil 9 dekabrda kabul kilingan va amaldagi
Uzbekiston Respublikasi “Tabiatni muxofaza kilish tuFrisidagi konun”ining 4-moddasida ekologik ukuvning majburiylik prinsipi kiritilgandir. Turizm ta’limiga oid barcha me’yoriy xujjatlarga ekoturistik ta’limning majburiylik prisipini kiritish maksadga muvofikdir.
Noekologik xarakatlarning sa’tiyan cheklanganlik prinsipi ekoturlarning barchasida, albatta, tabiatni muxofaza kilish, tabiiy resurslardan okilona foydalanish, buzilgan tabiat komplekslarini kayta tiklash vazifalari turishi lozim. Chunki, ushbu vazifalarni inobatga olmaslik ekoturizmning tabiiy turizm yoki sport turizmiga aylanib ketishiga olib keladi.Turizmning ekologik talablarga mos kelmagan xarakatlari noekologikdir.
Maxalliy, milliy, regional va global ekoturistik
xarakatlarning yagona tizimdaligi. Ushbu prinsipga kura umumiy
ekologik prinsipdan kelib chikkan xolda, tabiatda kechayotgan barcha jarayonlar va xodisalar xech kanday ma’muriy va xattoki tabiiy chegaralarga buysunmaydi. X,ar kanday maxalliy mikyosdagi salbiy ekologik xarakatlar kushilib va kengayib milliy, mintakaviy va global mikyosdagi ekologik muammolarni keltirib chikaradi. Ular zanjir kabi biri ikkinchisi bilan ulangan va yagona tizimda turadi.
Sadamjolarning barsaror rivojlanishida ekoturizmning ulkan axamiyat kasb etishi. X,ar kanday xolatdagi ekoturistik obyektda tuFri tashkil etilgan ekologik sayyoxlik, albatta, usha joyda yashovchi axolining ijtimoiy, iktisodiy, siyosiy, ma’naviy va ma’rifiy rivojlanishi uchun xizmat kiladi. Ma’lumotlarga kura Garbiy Tyan-Shan rezervatiga uyushtirilgan sayoxatlar tufayli Toshkent viloyatining toFli xududlarida keyingi 10 yil ichida iktisodiy yuksalish 2-2,5 barobarga oshgan. Axolining ish bilan ta’minlanganlik darajasi xam deyarli shu darajaga kupaygan.
Maxalliy axolining ekologik ongi va madaniyatini kutarishda ekoturizmni xizmat sildirish._Ekoturizm tashkil etilgan xar kanday xududda axolining ekologik ongi va madaniyati uz-uzidan ortadi. Chunki ekoturistlar, agar ular chindan xam shu turdagi turizmga taallukli bulsalar, albatta maxalliy axoliga ekologik ong va madaniyatning kirib kelishiga sabab buladilar. Bunda xar kanday muomala layokatiga ega bulgan inson uzi yashab turgan ona yurti tabiatiga extiyotkorona munosabatda bulish uning uzi uchun, oilasi, karindosh-uruFlari, kishlokdoshlari, yurtdoshlari , xalkning kelajak avlodlari uchun foydadan xoli emasligini anglaydi va tegishli xatti-xarakatlarni kilishga. undaydi.
Tabiatdan osilona foydalanishni ekoturistik marshrutlarda aks ettirish. Tabiatdan okilona foydalanish - tabiiy kelib chikkan moddiy dunyo unsurlarining foydali xususiyatlarini insonlarning kundalik xayotiy extiyojlarini kondirish uchun ilmiy asoslangan tarzda ishlatish¹. Kishilik jamiyatining xar kanday faoliyati tabiiy atrof - muxitga ta’sir etadi.
Lekin ushbu ta’mir me’yorida yoki me’yoridan ortik bulishi, ya’ni ekotizimlarda moddiy va energiyaning tabiiy aylanish jarayoniga keskin yoki “yumshok” ta’sir etishi mumkin. Keskin ta’sir tabiat unsurlarining kayta tiklashlanish imkoniyatini bermaydigan inson faoliyati xolati va aksincha. Ekoturizm xam bundan mustasno emas. Chunki unda xam sayyoxlar ekoturlar orkali tabiiy muxitga ta’sir etadilar. Lekin bu ta’sir davlat tomonidan urnatilgan me’yorlardan (REM) oshmasligini ta’minlash xar bir ekoturistik marshrut tashkilotchisining majburiyatiga kiradi². Masalan, Tabiatni muxofaza kilish davlat kumitasining normativlariga binoan shaxardagi korxona, tashkilot va muassasalar, fukarolar va fukaroligi bulmagan shaxslarning atrof-muxitga salbiy ta’sir etishi mumkin bulgan eng yukori darajasi yoki ruxsat etilgan me’yori (PDK, PDV, PDS, PDXV...) aniklanadi. Bunday chegaralanishlar shaxarlarda PDK (zaxarli moddalar tuplanishining eng yukori kursatkichi) atmosfera xavosi va suv uchun olinadi. Moddalarning atmosfera xavosi yoki suvda inson organizmida xech kanday patologik uzgarishlarga olib kelmaydigan darajasi SN 245-71 rakamli yuriknomasida PDK sanitar normalarining 160 xil modda va 35 turdagi kombinasiyalarda atmosfera xavosi ifloslanish darajasining ruxsat etilgan me’yori buyicha belgilangant edi. Xrzirgi kunda ushbu me’yorlar xili va turi buyicha deyarli ikki baravarga kupaygan. Masalan,
uglerod oksidi buyicha ifloslantirish me’yori sutkasiga 1,0 mg/m³,
xarakatda bulmagan obyektlar uchun - 20 mg/m³ ga teng.
PDV (moddalarning ruxsat etilgan m’yori) - shaxarlarda muayyan korxona yoki tashlash manbai bulgan subyektlar tomonidan zararli mod- dalarni chikarish mikdori. Agar muayyan obyektda 2 va undan oshik tashlagich manbalari (ventilyasiya va energetik kurilma) bulsa, bu korxona uchun PDVning umumiy kursatkichlari belgilanadi. X,ar bir PDV buyicha tashlash inventarizasiyasi (pasporti) tuziladi. Unda tashlandiklarning son va si- fat kursatkichlari buyicha ma’lumotlar, chikitlarni tozalash usullari va ekologik texnologiyalarni takomillashtirishning yullari berilgan buladi. Bu pasportlarni xar 5 yilda aloxida kabul kilingan shakllarni tuldirish asosida kayta kurib chikiladi. Xuddi shunday jarayonlar Davlat standartlashtirish va metrologiya boshkarmasi tomonidan PDS (okavalarning eng yukori kursatkichi), PDXV (kimyoviy moddalarni ish- latishning eng yukori mikdori) va boshka me’yoriy kursatkichlar buyicha ishlab chikiladi va shaxar sanitariya-epidemiologiya xizmati tomonidan tasdiklanadi.