Microsoft Word дисс Шерзод лотинча15

4.2. Transpiratsiya jadalligi 
Transpiratsiya muhim fiziologik jarayonlardan biri bo’lib, o’simliklarning suv 
almashinuvida katta ahamiyatga ega. Transpiratsiya o’simlik to’qimalarida 
haroratni mo’’tadillashtirishda, suv va suvda erigan moddalarni o’simlik tanasi 
bo’ylab harakatlanishida, gaz almashinuvida muhim ahamiyatga ega. 

---

52 
O’rganilgan soya navlarining barglarida suvning bug’latilishi (transpiratsiya) 
kun davomida va o’simliklarning vegetatsiyasi mobaynida o’zgaradi (4.2 - jadval). 
Soya navlari barglarida transpiratsiya jadalligining yuqori ko’rsatkichlari yoz 
oylari (iyun va iyul) da kuzatilib, bevosita havo harorati va navlarning biologik 
xususiyatlariga bog’liq bo’ldi. Soya o’simliklari ontogenezining boshlang’ich 
davrlarida transpiratsiya jadalligi nisbatan past, yalpi gullash va meva hosil qilish 
davrlarida kuchaydi, vegetatsiyasining oxirgi davrida transpiratsiya jadalligi yana 
kamaydi. Bunday o’zgarish soya navlariga bog’liq holda turli muddatlarda qayd 
qilindi. Soyaning erta pishar navlari (Orzu va Genetik) da transpiratsiya 
jadalligining maksimal darajasi iyun oyining oxirida kuzatildi: kunlik o’rtacha 
kattaligi 1973,2-2039,6 mg/g.soat ga teng bo’ldi. Soyaning kechpishar O’zbek-6 
navi barglarining suvni bug’latish maksimal ko’rsatkichi (kunlik o’rtacha 1527 
mg/g.soat) iyul oyining oxirida kuzatildi. 
Olingan ma’lumotlarga qaraganda, soya navlarining suvni bug’latish jadalligi nav 
xususiyatlari va havo haroratiga bog’liq holda o’zgaradi. O’rganilgan barcha soya 
navlarida transpiratsiya jadalligi ertalabki soatlarda past, tushki soatlarda eng 
yuqori, kechki soatlarda esa yana past bo’ldi. 
Transpiratsiya jadalligini ifodalovchi egri chiziqning maksimal nuqtasi barcha 
navlarda soat 14
00
ga to’g’ri keldi. Soyaning erta pishar navlari barglaridagi 
transpiratsiya jadalligi soat 14
00
da Orzu navida 1690,9 mg/g. soat, Genetik navida 
1586,5 mg/g. soat ni, ertalab soat 8
00
da eng kam: tegishli ravishda 421,3 va 395,2 
mg/g. soat ni tashkil qildi. May oyida soyaning erta pishar navlarida transpiratsiya 
jadalligi yuqori, kech pishar navida esa past bo’ldi, ammo transpiratsiya 
jadalligining kunlik o’rtacha

---

53