|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
47
— Men tug‘ilmaganimda qaerdaydim? — deb so‘radi u xarxasha qilib. Rosa kulgi bo‘ldi... Er-
xotin indashmasdi-yu, faqat ko‘zlari kulib turardi. Ayniqsa, Emrayin javob berolmaganidan, nima
qilishni bilmay dovdirab kolganidan, bola yo‘qligida qaerda ekanligini tushuntirib be-rolmaganidan
xotini mazza qilib kulardi.
Endi esa ota o‘g‘liga: xali olamga kelmaganingda sen menda, mening qonimda, belimda eding, shu
qon belimdan onangga oqib o‘tdi va sen menga o‘xshash bo‘lib dunyoga kelding va hozir g‘oyib
bo‘larkanman, senda qolaman, bolalaringning bolalarida qayta-qayta tug‘ilaman, deb aytib bergan
bo‘larmidi...
Ha, u shunday degan bo‘lardi, o‘limi oldidan xuddi shuni aytib ketsa, baxtiyor bo‘lardi. Ammo
endi hammasi tugayotgandi. Uning urug‘i dunyoda qolmayotgandi. Farzandining ko‘pi bilan yana bir-
ikki kunlik (bundan ortiq emas), umri qolganligini ota yaxshi bilardi. Uning nazarida eng dahshatli
falokat va eng dahshatli baxtsizlik xuddi shunda edi — o‘g‘lini deb qayiqni tark etishida emas...
Emrayin pirovardida: «Umringning qolgan kunlari O‘rxon bobo va aki-Milxunlarni minnatdor
bo‘lib yodga olib turgin», deb o‘g‘liga tayinlagisi ham kelardi. Endi bu odamlar yo‘q, birorta odam
ularni eslaydimi-yo‘qmi — ularga buning endi farqi yo‘q, ammo sen o‘zing uchun ularni dilingda
saqlashing lozim. Hatto o‘lim oldidagi so‘nggi daqiqalarda ham o‘zing uchun ularni dilingda
saqlashing kerak. O‘layotganingda ham yana shu odamlarni o‘zing uchun yodlab o‘lish kerak.
Ammo o‘ylab-o‘ylab, nihoyat, «bularga ehtimol, o‘g‘limning aqli yetar», degan qarorga keldi...
* * *
Kirisk uyg‘onganida, o‘tgan tunlardagiga ko‘ra uncha sovqotmay uxlaganini sezdi. Ustiga
otasining kamzuli yopib qo‘yilgandi. Bola ko‘zini ochib, boshini ko‘tardi — qayiqda otasi yo‘q edi. U
qayiqni ko‘zdan kechirib, birdan seskanib tushdi-da, dahshat bilan o‘kirib yig‘lab yubordi, tumanli
dengizning kimsasiz sahrosini alamli qayg‘uga to‘ldirdi. Uning umidsizlik va dard-alamga to‘la
faryodi uzoq vaqtgacha tinmadi. U holdan toyguncha rosa yig‘ladi, keyin xirillab, qayiq tubiga yiqildi
va boshini qayiq devoriga ura boshladi. Bu faryod uning otalar oldidagi qarzi, uning mehr-muhabbati,
uning qayg‘usi va marsiyasi edi.
Bola qayiqning tubida boshini ko‘tarmay, ko‘zlarini ochmay yotardi. Endi uning uchun umidvor
bo‘ladigan hech narsa qolmagan, o‘zini qo‘yarga ham joy topolmasdi. Atrofni avvalgidek g‘ira-shira
tuman koplab olgan va faqat bu gal dengiz qayiqni turgan joyida uyoqdan-buyoqqa tebratib turardi.
Kirisk o‘zining uxlab qolganidan o‘kinib ho‘ngrab yig‘lardi, uxlab qolmaganida otasiga tish-
tirnog‘n bilan yopishib olib, uni qo‘yib yubormagan bo‘lardi, ular birga o‘lib ketganlari, tashnalik va
ochlik azobidan tezroq birga o‘lib ketganlari yaxshi bo‘lardi. Shunda u bu dahshatli cheksizlikda tanho
o‘zi qolib ketmagan bo‘lardi. U kechasi qo‘qqisdan qayiq qattiq silkinib ketganini sezmay qolgani
uchun, uyg‘onmagani, o‘rnidan sakrab turib, qichqirmagani uchun o‘kinib-o‘kinib yig‘lardi. Otasining
dengizga o‘zini tashlashiga yo‘l qo‘yarmidi? Undan ko‘ra, otasi bilan birga mana shu zim-ziyo
girdobga o‘zini otsa bo‘lmasmidi!
Bola xo‘rsinib-xo‘rsinib yig‘lab, a’zoyi badani zir qaqshab, sekin-asta mudray boshladi. Og‘ir
musibat qarshisida chekinib turgan tashnalik endi alamini olgandek yana yangi kuch bilan xuruj qila
boshladi. U hatto tushida ham suvsizlikdan sillasi kurib, azob chekayotganini sezib yotardi. Tashnalik
uni holdan toydirib azoblab, bo‘g‘ib tashlayotgan edi. Shunda u uyqusiraganicha bochkacha tomon
sudralib borib, unga ko‘l uzatganda tiqinning bo‘shroq turganini va yonida cho‘mich ham borligini
ko‘rib qoldi. U cho‘michga suv quyib, hech narsani o‘ylamasdan qimtingan lablarini ochib, qaqrab
ketgan tomoqlariga tiqilguncha sipqara boshladi. Suvdan yana quyib, yana ichgisi keldi, biroq o‘ylanib
turib, o‘zini tiya oldi. Suv oz-ozdan yana ikki marta ichishga yetardi, xolos...
Keyin u g‘amga botganicha, otasi uni nega indamay tashlab ketgani haqida o‘ylay boshladi. Otasi
bilan birga cho‘kib ketish unga osonroq bo‘lardi. Endi yolg‘izlik va dahshat uning qo‘l-oyoqlarini
Chingiz Aytmatov. Sohil yoqalab chopayotgan olapar (qissa)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
