|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
32
Qaniydi, u bilan meni hozir shu qadar to‘lqinlantirgan, tasavvurlarimni jonlantirgan narsalarni unga
aytib, o‘rtoqlashsam. Lekin afsus... Bu yerda yana boshqa bir narsani ham o‘yladim. Taqdir ishqilib,
bularning barini kulgili qilib qo‘ymasin, keyin eslaganda, uyalib, xijolat chekib yuradigan bo‘lmasin...
Nimagadir, oyimni, go‘daklik chog‘larimni esladim... Qish payti edi, ertalab xammayoq oqargan,
yop-yorug‘ hiyobonlarga erinibgina qor uchqunlaydi, oyim kular ko‘zlar bilan yuzimga tikiladi,
valangar paltomning tugmalarini qadaydi, nimalardir deydi, men undan qochib ketaman, u esa kulib
ketimdan quvadi, tepalikda joylashgan cherkovdan butun shaharga jom ovozi taraladi, otam o‘sha
yerda dyakon bo‘lib xizmat qiladi. U Xudoga qattiq ishongan odam edi, shu bilan birga, odamzotning
Xudo uchun va uning nomidan yaratgan barcha narsalari shartli ekanligini yaxshi tushunardi. Men buni
endi fahmlayapman. Men esam, u kishini qanchalar e’zozlamay, butunlay boshqa yo‘ldan ketdim.
Uning xohishini ado etolmadim. Otam narigi dunyoga rozi bo‘lib ketdi. Men-chi, o‘zimni har yoqqa
uraman, o‘tmishni rad qilaman ia yana bundan battar yuragim siqiladi. Lekin shunda ham, asrma-asr
tarqalib, butun dunyoda, inson avlodlariga, ularning qarashlariga hokim bo‘lish uchun barcha qit’alar
va orollardagi odamlarni o‘z komiga tortib, aqidalariga ishontirgan, chakmoqni yerga o‘tkazib
yuborgan yashinqaytarg‘ich kabi odam bolasining abadiy isyonkor da’vatlarini bosib to‘xtatib, ularni
mutelik va itoat qa’riga cho‘ktirgan, bir paytlar cheksiz qudratga ega Mutlaq g‘oyaning ilgarigi
ulug‘vorligi Xamda mislsiz ifodaviyligidan sururga to‘laman. Shukrlar bo‘lsin — Imon va
Gumongakim, ular hayotni to‘xtovsiz harakatga keltirib turadigan kuchlardir.
Men shak, gumon kuchlari o‘stun kelgan zamonda tug‘ildim. U shubhalar o‘z navbatida yana yangi
shubhalarni vujudga keltirdi. Men ana shu jarayonning mevasiman. Meni bir tomon ko‘kragimdan
itarib, chetga surib qo‘ydi, ikkinchi tomon esa, meni butun murakkabliklarim bilan o‘ziga qabul
qilishni istamaydi. Nima ham qilardik, tarix menga o‘xshaganlardan qasdini oladi, ularni ermakka
aylantiradi... Eski bulg‘or qo‘shiqlarini kuylayotgan mug‘anniylarni tinglar ekanman, ana shularni
o‘ylardim.
Qo‘shiqlar o‘sha zalda xuddi o‘tgan zamonlarning aks sadosiday biri ketidan biri yangrardi.
«Kecha qurboni», «Sabiylarni tahqirlash», «Maloiklar nolasi» kabi Injil ehtiroslari din-iymon yo‘lida
aziyat va riyozat chekkanlarning og‘ir alangali qo‘shiqlari bilan almashardi. Garchi, bularning ko‘pi
menga avvaldan tanish bo‘lsa-da, meni ijro etuvchilarning o‘zlari maftun etib qo‘ygan edilarki, buni
to‘la ifodalab berolmayman. O’n mug‘anniy o‘ziga asir qilar, ma’lum narsalarni tengsiz san’atga
aylantirar, bu san’atning kuchi xalq ruhining tarixan keng qamralganida edi. Zotan, azobi ko‘pning
biligi ham ko‘p...
O’z kuylaridan zavq-shavqqa to‘lib, mastona qo‘shiq aytayotgan Sofiya mug‘anniylarining
ovozlariga quloq tutar, ularning xatti-harakatlariga razm solarkanman, kutilmaganda, chap tomondan
ikkinchi bo‘lib turgan, bug‘doyrang, qora sochli bolgarlar ichida birdan-bir malla qo‘shichi juda ham
menga o‘xshab ketishini sezib qoldim. O’zingga baayni o‘xshaydigan odamni uchratsang, g‘alati
bo‘lib ketarkansan kishi. Uning ko‘zlari ko‘kimtir och, yelkalari tor,— ehtimol, uni ham bolaligida
oriq deb chaqirishgandir,— uzun sochlari och sarg‘ish, qo‘llari serpay va ingichka, u ham
tortinchoqligini qo‘shiq aytib yengsa ajabmas, bunday holat menda ham ko‘p bo‘ladi,
o‘ng‘aysizligimni yashirish uchun ko‘pincha gapni diniy mavzularga burib yuboraman. Xotinlar bilan
tanishganda ham, jiddiy va sipo gaplardan olaman, tashqaridan qaragan odamga bu o‘lguday
ahmoqona ko‘rinsa kerak. Ko‘kko‘z yigitning chehrasi ham baayni o‘zim — ikki chakkasi ichiga
botgan, qirg‘iyburun, peshanasiga ikki uzun chiziq tushgan va hammadan ham, soqolini aytmaysizmi,
naq mening qirib tashlangan soqolimning xuddi o‘zginasi. Qo‘lim iyagimga cho‘zilganini o‘zim ham
sezmay qoldim. Shunda ertaga nashavand choparlar bilan cho‘lga otlanishim yodimga tushdi.
O’zimdan o‘zim tong qolaman: qaerga ketyapman, nimaga? Hech solishtirish mumkinmi, ilohiy
samolar qayda-yu vokzalga in qurib olgan utyuglarning qabohatlari qayda? Biroq, barcha zamonlarda
ham chinakam hayot hamma yaxshiliklari va zolimliklari bilan ibodatgohlardan tashqarida kechgan.
Bizning zamonamiz ham bundan mustasno emas...
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
