|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
31
mudom tashqaridan izlaydigan aql-idrokning necha-necha asrlar mobaynida fojeali adashuvlar va
karomatlar ichida yaratgan narsasiga o‘z holicha, yakka-yakka holda, qo‘shilmoq, bobahra bo‘lmoq
imkoni tug‘ilgandi. Shu bilan birga ular boshqa hamma bilan birgalikda, jam holida So‘zni anglashga
muyassar bo‘lgan, juda ko‘p dillarning qo‘ri qo‘shilgan qo‘shiqlarning kuch-quvvati ham bundan yana
o‘n chandon ortib ketgandi. Yana shu bilan bir vaqtda har bir tinglovchining tasavvuri inson hayotining
yo‘llarida duch kelgan xotiralar, aldamchi hayollar, sog‘inishlar, ayriliqlar, quvonchlar, armonlar,
vijdon qiynalishlari, ta’nao‘pka va yozg‘irishlardan iborat doim o‘zingga qadrdon, lekin, noayon va
mubham dunyo sari tortib ketardi.
Rostini aytsam, o‘sha soatda boshimdan nima kechayotganligini anglamas, anglashni ham istamas
edim. Ko‘rinishdan xuddi menga o‘xshagan, xuddi men kabi odam bo‘lgan o‘n qo‘shiqchiga nega bu
qadar berilib ketdim bilmayman, ammo ular aytayotgan qasidalar, alyorlar xuddi mening ko‘ksimdan,
dardu alamlarimdan, xohishlarim, shu paytgacha tashqariga chiqishga yo‘l topmagan tashvish-
quvonchlarimdan otilib yuzaga chiqayotganday va shu zahoti, yangicha nur va yangicha bashorat bilan
to‘layotganday edi. Shu qo‘shiqchilarning san’at, mahoratlari tufayli men ibodatgoh samo
qo‘shiqlarining azaliy ma’nosiga tushunib yetganday bo‘ldim. Bu hayotning faryodi, qo‘llarini
ko‘klarga cho‘zgan inson bolasining nola-afg‘oni edi. U ko‘z ilg‘amas koinot bo‘shliqlaridan o‘ziga
tayanch izlardi, o‘ziga ishonch hosil qilishni istardi, o‘z ahvolini yaxshilashni xohlardi, bunda undan
tashqari yana o‘ziga yoru madadkor bo‘la oladigan allaqanday ilohiy kuchlar borligiga umid qilardi,
fojiona bir alfozda ulardan najot kutardi. Ana sizga yanglishning zo‘ri! O, odam bolalari o‘z oh-
faryodlari ko‘klarga yetib borishini naqadar istaydilar! Qanchalab kuch-g‘ayrati, aql-farosatini u
ishonch-e’tiqodga, tavba-tazarruga, hamdu sanolarga baxsh ayladi. Qoni qaynab, jo‘shib turgan
bo‘lishiga, tabiatida azaliy isyon, inkor, yangilik yaratish ishtiyoqi tug‘yon urishiga qaramay o‘zini
sabr-matonatga, mo‘minlikka, har narsaga chidashga, andishaga o‘rgatdi — bularning bari ko‘kda
hisobga olinadi-ku, dedi. 0, qanchalar azob-uqubatlar, qiyinchiliklar bilan erishardi bularning bariga,
Rigveda, munojotlar, sehr-jodular, romlar, duolar, hamdu na’tlar, shomonlar! Asrlar bo‘yi qancha-
qanchalab iltijolar, ibodatlar, duolar ko‘kka yog‘ilib turdi. Mabodo ularning bari birdan daryo yohud
ummonga aylanib qolsaydi, qirg‘oqlariga sig‘may toshib chiqqan, achchiq va sho‘r bahri muhit kabi
yer yuzini bosgan, butkul ko‘mib tashlagan bo‘lardi. Qanchalar mushkulliklar ichida tug‘ildi odamning
odamiyligi...
Xudoning qudrati bilan bir joyga jam bo‘lgan o‘n mug‘anniy qo‘shiq aytar, bizni o‘z
hayollarimizga g‘arki ob aylar, ongimizning qop-qorong‘u girdoblarig‘a cho‘ktirar, o‘tmishni, adam
mulkiga ketgan inson glodlarining ruhi va g‘am-hasratlarini tiriltirar va shu asno, bizni yusaklarga
parvoz qildirar, o‘zimizdan, olamdan balandroq ko‘tarilishga, hayotimizning ma’nosi va go‘zalligini
topishga chaqirar — hayotga bir martagina kelasan, uning mo‘‘jiziy imoratini sev, derdi. O’n
mug‘anniy ehtimol o‘zlari ham bilmagan holda ilohiy qo‘shiqqa munosib bo‘lib shu qadar fidoyilik
bilan, maftun va mahliyo kuylardilarki, mutaassirlikdan yuraklarda oliy umtilishlar junbushga kelardi.
Kundalik turmushda, jonga tekkan tashvish, yugur-yugur, halovatsizliklar ichida odam bunday
kechinmalarni kamdan-kam boshidan o‘tkazadi. Shuning uchun ham, tinglovchilarning bahri dili
ochilgan, yuzlarida hayajon zuhur etar, ayrimlarning ko‘zlarida esa yosh halqalanardi.
Shu ajib bayramni tortiq qilish uchun meni yetaklab kelgan tasodifga tahsinlar o‘qir, o‘zimda yo‘q
quvonar, butun vujudim go‘yoki vaqtdan, makondan butkul xoli bo‘lib, ko‘z ilg‘amas kengliklarga
chiqqan bunda o‘tgan kunlar xotirasi ham, shu onlarning sezim va tushunchalari ham, kelajak orzulari
ham — bari-bari mening barcha bilgan narsalarim, boshdan kechirganlarimga mo‘‘jizakor bir tarzda
qo‘shilib, birlashib ketganday edi. Shu hayollar ichida birdan men hali sevmaganman, deb o‘yladim,
qonimda yashab, o‘z vaqti soati kelishini kutib yurgan muhabbat sog‘inchi ko‘kragimni kattiq
sirqiratib, og‘ritib o‘tdi. Kim u, qaerda u, qachon va qanday yuz beradi bu? Bir necha marotaba eshikka
beixtiyor qarab-qarab qo‘ydim — balki u kelib qolgandir, o‘sha yerda turib eshitayotgandir, mening
qachon qarashimni kutayotgandir. Uning mana shu damlarda shu zalda emasligiga juda achindim.
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
