Microsoft Word bustonul orifiyn ziyouz com doc

116-bob 
Inson tabiatlarining sifatlari haqida 
Faqih aytadilar: Bilgilki, Alloh subhanohu va taolo maxluqotni yaratdi va unga to'rtta 

---

Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
117
tabiatni – quruqlik, namlik, issiqlik va sovuqlikni kiritdi va jasadning foydasi uchun 
nafsda to'rtta narsani yaratdi. Jasad faqat shular bilangina qoim turadi: qora pufak, 
sariq pufak, qon va balg'am. Quruqlikning o'rnini qora pufakda, namlikning o'rnini sariq 
pufakda, issiqlikning o'rni qonning ichida va sovuqlikning balg'amning ichida qildi. Qaysi 
jasadda bu to'rttalasi mo''tadil bo'lsa, salomatlik komil bo'ladi, agar birortasi 
boshqasidan ortib ketsa, kasallik tug'iladi, qay biri kamaysa, zaiflik kiradi. Bu tabiatlar 
xulqdagi fitrat – tabiatga aylanadi, quruqlikdan qasd-qat'iylik, namlikdan muloyimlik, 
issiqlikdan qiziqqonlik, rashk, g'azab va sovuqlikdan sabr, bardosh paydo bo'lgan. Agar 
bulardan birortasi ko'payib yoki kamayib ketsa, shu tomonidan sog'liqda nuqson paydo 
bo'ladi. Alloh taolo boshda har bir narsadan manfaatning bir turini joyladi, ko'rishni 
ko'zda, eshitishni quloqda, hidlashni burunda, so'zlashni tilda qildi. Shuningdek, qorinda 
har bir narsa uchun bir makon qildi: kulgu va xursandchilik o'rnini taloq va jigarda, 
qo'rquv va haybat o'rnini o'pkada, g'azab o'rnini jigarda, ilm va tushuncha – farosat 
o'rnini qalbda, aql o'rnini dimog'da, xursandchilik va xafachilik o'rnini buyrakda, 
(yurakda deb ham aytiladi) qildi. Jasadda Alloh taolo 360 ta tomirni va 240 ta suyakni 
yaratdi va bu Alloh taoloning: 
"(Ey insonlar), erda (undagi tog'u toshlar va vodiy-daralarda, dengizlar va daryolarda, 
hayvonot va nabotot olamida) hamda o'zlaringizda (ushbu hayotga kelib-ketishingizdan 
tortib, vujudlaringizdagi har bir a'zoyingizda, balki har bir hujayrangizning naqadar nozik 
tartib-intizom bilan yaratilib, o'z o'rniga joylashtirilganida va o'z zimmasidagi Yaratgan 
buyurgan vazifani quloq qoqmasdan ado etib borishida) ishonguvchi zotlar uchun 
(Allohning qudratiga dalolat qiladigan) oyat-alomatlar bordir" (Zoriyot, 20–21-oyatlar), 
degan so'zidir.  
Ali (roziyallohu anhu): "Aql qalbda, rahmat jigarda, muloyimlik taloqda va nafas o'pkada 
bo'ladi", deganlar, va yana aytganlar: "Bolaning jasadi 21 yoshgacha, aqli 28 yoshgacha 
o'sadi, bundan keyin uning aqlida o'sish bo'lmaydi, faqat tajribasi oshadi".  
Ba'zi hukamolar: "Aqlning o'rni dimog'da va ahmoqlikning o'rni ko'zda, botilning o'rni 
quloqda, hayoning o'rni yuzda, ruhning yo'li burunda, hayotning o'rni og'izda, tashvish-
g'amning o'rni yurakda, kulgining o'rni taloqda, rahmat va g'azabning o'rni yurakda, 
xafachilik va xursandchilik o'rni qalbda, kasbning o'rni ikkala qo'lda, qiyinchilikning o'rni 
ikkala oyoqda", deyishgan. Alloh subhonahu va taolo biluvchiroq.