Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

II juft ko‘ruv nervi (n opticus) tuzilishi va fiziologiyasi va zararlanish 
belgilari
 
50-rasm.
 Ko‘ruv nervi.
1. Ko‘ruv nervi 
2. Ko‘ruv nervi kesishmasi 
3. Ko‘ruv trakti 
4. Tashqi tizzasimon tana 
5. Meyer qovuzlog‘i 
6. Pix egati
7. Ko‘ruv yo‘li shu’lasi 
Ko‘ruv nervi 4 ta neyrondan tashkil 
topgan I, II, III neyronlari ko‘z olmasining 
to‘r pardasida joylashgan. I neyronni ko‘ruv 
hujayralari (tayoqchalar va kolbachalar) 
deyiladi. Ko‘ruv tayoqchalari ko‘z 
olmasining to‘r pardasi atrofida, kolbachalar esa shu parda markazida joylashgan. 
Sariq dog‘ (macula lutea) to‘r pardaning markazida joylashgan bo‘lib, unda ham 
kolbachalar bo‘ladi. Bu dog‘ atrofdagi narsalarni tasvirini aniq ko‘rish 
imkoniyatini beradi. Kolbachalar kunduzi rangni ko‘rishni, tayoqchalar kechasi oq-
qorani ko‘rishni ta’minlaydi. Ko‘ruv hujayra o‘simtalarida rodopsin degan modda 
bo‘lib, u ta’sirotlarni nerv qo‘zg‘alishiga aylantirib beradi va bu qo‘zg‘alish I 
neyrondan II bipolyar, so‘ng III neyronga – ganglioz hujayralarga o‘tkaziladi. 
Ganglioz hujayralar aksoni ko‘ruv nervini hosil qiladi. U ko‘ruv teshigi (foramen 
opticum) orqali kallaning oldingi chuqurchasiga kiradi, va bosh miya peshona 
bo‘lagini ostida joylashadi. Bu yerda ikki tomondan kelayotgan nervlar bir-biriga 
yaqinlashib, o‘zaro to‘liq bo‘lmagan kesishmani (chiasma opticum) hosil qilib 
ko‘ruv traktiga o‘tib ketadi. Bu kesishmaning hosil bo‘lishida faqat to‘r pardani 
burun tomondagi yarmisi – nazal guruh hujayra aksonlari ishtirok etadi. To‘r 
pardaning chakka yarmi – temporal guruh hujayra aksonlari esa kesishmada 
qatnashmaydi. Shunday qilib, ko‘ruv yo‘li to‘r pardadan to kesishmagacha bo‘lgan 
masofa oralig‘ida ko‘ruv nervi deyiladi. Kesishmadan keyingi yo‘l ko‘ruv trakti 
(tractus opticus) deyiladi. Ko‘ruv trakti ikkala ko‘z olmasi to‘r pardasining bir xil 
tomonidan kelayotgan tolalardan tashkil topgan. Ko‘z olmasida nurlarni 
sindiruvchi (gavhar, shishasimon tana), moddalar bor bo‘lganligi uchun, ko‘z 
olmasining tashqi qismidagi narsalar to‘r pardaning ichki qismiga va aksincha, 
ichki tomonidagi narsalar tashqi qismiga tushadi. Shuning uchun chap ko‘ruv trakti 
qo‘zg‘alishni o‘ng ko‘ruv maydonidan, o‘ng trakti esa chap ko‘ruv maydonidan 
o‘tadi. Ko‘ruv trakti tepa tomonga yo‘nalib, miya oyoqchalarini egib o‘tadi va 
tashqi tizzasimon tana (corpus geniculatum lateralis), ko‘ruv bo‘rtig‘i yostig‘i 
(pulvinar thalami) va to‘rt tepalikning yuqorigi tepachalarida (collisuli superior) 
joylashgan po‘stloq osti ko‘ruv markazlarida tugaydi.

---

 107
IV neyronning aksonlari tashqi tizzasimon tanadan boshlanib, ichki 
kapsulani oldingi oyoqchasidan o‘tib, ko‘ruv nurlarini (corona radiata) tutamini 
hosil qiladi va bosh miya ensa bo‘lagi po‘stlog‘ini ichki yuzasida joylashgan pix 
egati (sulcus calcarinus), pona (cuneus) va til pushtalarida (gyrus lingualis) 
joylashgan ko‘ruv markazida tugaydi.