Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

42-rasm.
 Miyachani sitoarxitektoniyasi.
1. Savatsimon hujayralar 
2. Tashqi yulduzsimon hujayralar 
3. Purkine hujayralari dendritlari 
4. Purkine hujayralari 
5. Ko‘ndalang tolalar 
6. Donasimon hujayralar 
7. Goldji (ichki yulduzsimon) hujayralar 
8. Molekulyar qavat 
9. Donador qavat 
Ba’zi mualliflarni fikriga ko‘ra 
moxsimon tolalar spino va 
olivotserebellyar yo‘llar tarkibiga kirib, donachasimon hujayralar bilan aloqa hosil 
qilib, impulslarni tarqoq holatda uzatishda ishtirok etadi.
Sudraluvchi tolalar esa vestibulyar va ko‘prik o‘zaklardan tarqalib Purkine 
hujayralar denritlariga impulsni lokal uzatadi.
Miyacha po‘stlog‘i ostida oq modda joylashgan bo‘lib, ular nerv tolalaridan 
iborat. Bu tolalar miyacha po‘stlog‘i hujayralari va o‘zaklari o‘simtalaridan iborat.
Miyacha o‘zaklari.
 
43-rasm.
 Vestibulo-sereblyar yo‘l.
1. Yuqorigi vestibulyar o‘zak 
2. Tashqi vestibulyar o‘zak 
3. Ichki vestibulyar o‘zak 
4. Pastki vestibulyar o‘zak 
5. Chuvalchang 
6. Cho‘qqi o‘zagi 
7. Sharsimon o‘zak 
8. Po‘kaksimon o‘zak 
9. Tishsimon o‘zak 
10. Vestibulyar tuguni 
11. Vestibulyar nerv 
12. Yarim oysimon naychalardan 
kelayotgan tolalar 
13. Qopcha va bachadonchadagi oq 
dog‘dan kelayotgan tolalar 

---

 97
Miyacha oq moddasida uning markaziy o‘zaklari joylashgan. Har bir yarim 
sharda 4 ta o‘zak qayd etiladi. O‘rtada ya’ni miyacha chuvalchangida cho‘qqi 
o‘zagi (nucleus fastigi) joylashgan. Bu o‘zakni yon tomonida sharsimon, so‘ng 
po‘kaksimon, eng tashqarida, tishsimon o‘zak joylashgan.
Miyacha o‘zaklarining gistologik tuzilishi.
1. Cho‘qqi o‘zagi katta va kichik hujayralardan iborat bo‘lib, katta hujayralar 
tashqi va kichik hujayralar ichki tomonda joylashadi. Kichik hujayralardan efferent 
tolalar tarqalib ular kesishma hosil qiladi.
2. Sharsimon o‘zakda ham katta va kichik hujayralar bo‘lib, ular to‘plam-
to‘plam joylashadi. Bu o‘zakning afferent yo‘llarini chuvalchangning Purkine 
hujayralarining tolalari va Bexterev o‘zagini tolalari hosil qiladi. Efferent tolalar 
esa miyachaning ustki oyoqchalarini tashkil qiladi.
3. Po‘kaksimon o‘zak ganglioz hujayralaridan tashkil topgan bo‘lib, 
to‘plam-to‘plam bo‘lib joylashadi. Ular tishsimon o‘zak hujayralariga o‘xshash 
bo‘lib, farqi ulardan kattaroqdir. Ularning afferent tolalarini Purkine 
hujayralarining o‘q silindrlari, efferent tolalari esa miyachani yuqori oyoqchasini 
hosil qiladi.
4. Tishsimon o‘zak – katta multipolyar, hamda mayda ganglioz 
hujayralardan iborat. Bu hujayralarni tanasida Nissel moddasi va lipofussin 
pigmenti bor. Bu o‘zak hujayralaridan juda ko‘p dendritlar tarqalgan bo‘lib, ular 
kollaterallar hosil qiladi. Aksonlari esa miyachani ustki oyoqchasini tashkil 
bo‘lishida ishtirok etadi. Bu o‘zakni dorzomedial qismi chuvalchang bilan, hamda 
miya po‘stlog‘ini sensomotor sohasi bilan aloqada (tepa va chakka bo‘lagi). 
Efferent tolalari esa miyacha ustki oyoqchasini asosini tashkil qiladi.
Miyacha po‘stlog‘ini o‘rta qismi (chuvalchangi) sharsimon va cho‘qqi 
o‘zaklar bilan, miyacha yarim sharlarini po‘stlog‘i tishsimon va po‘kaksimon 
o‘zaklar bilan bog‘langan. Miyacha po‘stlog‘i o‘z tomonidagi o‘zaklar bilan 
bog‘liq.
Miyachani markaziy nerv tizimi boshqa bo‘limlari bilan aloqalari.
Miyacha oq moddasida quyidagi tolalar qayd etiladi: proyeksion, assotsiativ, 
komissural.
Proyeksion tolalar miyachani markaziy nerv tizimi bilan bog‘laydi.
Bu bog‘lanish esa miyachani 3 juft oyoqchalari orqali ro‘y beradi.
Miyachada quyidagi oyoqchalar mavjud: ustki yoki oldingi oyoqcha, o‘rta 
oyoqcha, pastki yoki orqa oyoqcha. 
Miyachani pastki va o‘rta oyoqchalari afferent tolalardan iborat bo‘lib, 
impulsni miyachaga olib keladi. Ustki oyoqcha esa aralash tolalardan iborat 
(afferent va efferent). 
Miyachani pastki oyoqchalari uni uzunchoq va orqa miya bilan bog‘laydi. 
Unda ikki qism qayd etiladi – tashqi va ichki. Tashqi qismi arqonsimon tanacha 
bo‘lib, u orqa va uzunchoq miyadan keluvchi yo‘llardan iborat. Arqonsimon 
tanacha Burdax o‘zagi oldidan boshlanadi. Bu oyoqchadan quyidagi yo‘llar o‘tadi:
1. Chuqur sezgi yo‘lini bir qismi, kesishma hosil qilishdan oldin.

---

 98