Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

Yutish refleksi.
Yutqinning orqa devoriga shpatel yoki qog‘oz naycha 
tegizilsa yutqin va yumshoq tanglay mushaklari qisqarib, o‘qchish yoki yo‘tal 
harakati paydo bo‘ladi.
Reflektor yoyi uzunchoq miya orqali o‘tadi va sayyor, til-yutqin nervlarning 
sezuvchi va harakatlantiruvchi tolalari ishtirok etadi. Bu refleks ayrim hollarda 
doimiy bo‘lmaydi, yutqin shilliq pardasi yallig‘langanda chaqirilmaydi- rasm 71.
Reflekslarni tekshirish qoidalari.
1. Reflekslarni tekshirayotgan vaqtda bemor mushaklarini bo‘shashtirib 
turishi kerak. Shuni unutmaslik kerakki, sport va jismoniy mehnat bilan 
shug‘ullanuvchilarda mushaklar kuchi rivojlangani uchun ularni bo‘shashtirish 
qiyin bo‘ladi va bu holat reflekslarni tekshirishni ancha qiyinlashtiradi. Shunday 
holatlarda bemorlarda mushaklarni ixtiyorsiz taranglashtirishini yo‘qotish uchun 
turli usullar ishlatiladi. Masalan tizza refleksini tekshirish vaqtida mushak tonusini 
bo‘shashtirish uchun Endrassik usuli qo‘llaniladi. Tekshiruvchiga ikkala qo‘l 
barmoqlarini bir-biriga tekizib ularni ilintiriladi va tortib turish so‘raladi, natijada 
qo‘l mushaklarining tarangligi oshib, oyoq mushaklarida esa taranglik aksincha 
pasayadi. Tizza yoki axill reflekslarini chaqirish vaqtida vrachni bo‘sh qo‘lini 

---

 79
qattiq siqish, yoki bemorga sanash, savollarga javob berish kabi vazifalar 
topshiriladi.
2- reflekslarni qo‘l, oyoq va tanada chaqirish doimo simmetrik holda olib 
borilishi kerak va ularni holatiga baho berish bir-biriga ya’ni qarama-qarshi 
tomonga solishtirish va taqqoslash yo‘li bilan olib boriladi.
3- reflekslarni tekshirishda ularning chaqirilayotgani yoki yo‘qligini aniqlay 
bilish kerak.
4- reflekslar chaqirilganda, ularni chaqirilish darajasini qandayligini 
solishtirib ko‘rib (barobar yoki turlicha ekanligiga) baho beriladi. 
5. Nerv tizimining ayrim zararlanishida bemorda patologik reflekslar paydo 
bo‘lishi mumkin, ularni turg‘unligi yoki turg‘un emasligini bilish muhim 
ahamiyatga egadir.
Reflekslarni o‘zgarishi. 
Nerv tizimining kasalliklari shartsiz reflekslarni ham o‘zgarishiga olib 
keladi. Bu o‘zgarishlar turli ko‘rinishga egadir. Reflekslarni kamayishi –
giporefleksiya, yo‘qolishi – arefleksiya, oshib ketishini esa – giperrefleksiya 
deyiladi.
Pay reflekslarini ikki oyoqda oshib ketishiga paragiperrefleksiya, tananing 
biror yarmida, qo‘lda, oyoqda oshishiga gemigiperrefleksiya: ikki qo‘l va ikki 
oyoqlarda oshib ketsa tetragiperrefleksiya deyiladi. Odatda pay giperrefleksiyasi 
markaziy harakat neyronining turli qismlari zararlanishi natijasida kuzatiladi.
Pay reflekslarining oshuvi doimo piramida yo‘lining zararlanish belgisi 
hisoblanavermaydi- reflektor yoyining qo‘zg‘alishi oshib ketishi, nerv tizimining 
turli funksional kasalliklarida ham paydo bo‘lishi mumkin, bu esa miya 
po‘stlog‘idagi qo‘zg‘alish va tormozlanishning kuchsizligi natijasida markaziy 
nerv tizimining pastida joylashgan bo‘laklari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatini 
buzilishiga olib keladi.
Pay reflekslarining kamayishi yoki yo‘qolishi mazkur refleksning reflektor 
yoyi sohasi zararlanganda va chuqur tarqalgan tormozlanish holati vujudga 
kelganda (shok, kollaps, komatoz holat) bo‘lishi mumkin. Periferik neyronning 
(harakatlantiruvchi, sezuvchi, ildiz yoki segmentar apparat) zararlanishi patologik 
jarayon joylashgan yerda pay refleksining pasayishi yoki yo‘qolishiga olib keladi. 
Faqat bu umumiy holatdan qorin va oyoq kafti reflekslari mustasnodir. Ularning 
yo‘qolishi va kamayishi faqat o‘z reflektor yoylarining zararlanishidagina bo‘lib 
qolmasdan, balki ular piramida yo‘lini zararlanish hollarida ham yo‘qoladi yoki 
kamayadi. Teri reflekslari murakkab shartsiz reflekslar hisoblanib, bolada asta-
sekin harakat analizatorining ishga tushishi va ixtiyoriy harakatni paydo bo‘lishi 
(yurish) bilan joriy bo‘la boshlaydi. Shuning uchun orqa miya segmentar apparati 
bilan miya po‘stlog‘ining aloqasi buzilganda bu refleks yo‘qoladi.