Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

KATTALARDA VA BOLALARDA HARAKAT TIZIMINI
TEKSHIRISH USULLARI 
1. Harakat tizimini tekshirish bemorning shikoyatidan boshlanadi. Bu 
tizimni shikastlanishi natijasida bemor qo‘l, oyoq, gavda, yuz mushaklarida 
harakatni kamayganligiga yoki yo‘qolganligiga shikoyat qiladi.
2. Nerv-mushak apparatini tekshirib, mushaklarning konfiguratsiyasiga, 
relefiga, atrofiyasiga, gipertrofiyasiga, psevdogipertrofiyasiga, bo‘g‘imlar 

---

 66
kontrakturasiga, ankilozga, fibrillyar yoki fassikulyar qisqarishlarga e’tibor 
beriladi.
3. Aktiv harakatni tekshirish uchun oyoq va qo‘l bo‘g‘imlarida mumkin 
bo‘lgan hajmdagi ixtiyoriy harakatlar sinab ko‘riladi. Buning uchun 
tekshiriluvchidan qo‘l va oyoqlari bilan har xil aktiv harakatlarni bajarish talab 
qilinadi. Bunda har bir bo‘g‘imda yoki qaysi oyoq va qo‘lda aktiv harakat 
susayganligini aniqlash katta ahamiyatga ega.
4. Passiv harakatni aniqlash. Buning uchun tekshiruvchi bemorning qo‘l va 
oyoqlaridagi har bir bo‘g‘imni mumkin bo‘lgan hajmda, harakatga keltiradi. 
Tekshirish vaqtida bemor qarshilik ko‘rsatmasdan, qo‘l va oyoqlarini bo‘sh holda 
tutishi kerak. Passiv harakatni tekshirish harakatning o‘zgarishiga olib kelgan 
sababni aniqlashga yordam beradi. Ma’lumki, harakatni pasayishi yoki uning 
yo‘qolishi faqat nerv tizimining shikastlanishigagina emas, shuningdek bo‘g‘im va 
mushaklarning kasallanishiga ham bog‘liqdir. (Bo‘g‘imlarning surunkali 
yallig‘lanishi, ankilozlar, miozitlar va hokazo). Passiv harakatlar yordamida 
mushak tonusi ham aniqlanadi. Mushak tonusini aniqlash: mushaklar tonusi qo‘l 
va oyoq bo‘g‘imlarini bukish va yozish kabi passiv harakat yordamida aniqlanadi. 
Mushak tonusi deb, bo‘sh holatda ushlab turilgan qo‘l yoki mushaklarida passiv 
harakatga javoban paydo bo‘ladigan qarama-qarshilikka, ya’ni mushakning 
taranglashishiga aytiladi.
5. Aktiv harakatni susayishi asosan mushaklarning zaiflanishi bilan bog‘liq 
bo‘lgani uchun, mushaklarning zaiflanish darajasi, ya’ni mushaklarning kuchi 
aniqlanadi. Buning uchun esa besh balli tizim asos qilib olinadi. Faol harakat bir oz 
saqlanib qolgan bo‘lsa – 1 ball; faol harakat hajmi kamaygan bo‘lsa-yu, lekin qo‘l 
va oyoqni mushagining qisqarishiga nisbatan qarama-qarshi tomonga tortilganda 
mushak qarshilik ko‘rsata olmasa – 2 ball; bir oz qarshilik ko‘rsatsa – 3 ball; 
qarshilik ko‘rsatish darajasi yaxshi bo‘lsa – 4 ball; katta mushak guruhlarining 
qarshiligini yengish oson bo‘lmasa – 5 ball qo‘yiladi.
Mushakning kuchini aniqlash usuli nisbiy bo‘lib, u bemor bilan tekshiruvchi 
vrachning har xil darajadagi jismoniy kuchiga bog‘liqdir. Ba’zi mushak 
guruhlaridagi mushak kuchini aniqlash uchun dinamometrdan foydalaniladi.
Yangi tug‘ilgan va emizikli bolalarni harakat tizimini tekshirishni o‘ziga xos 
hususiyatlari bor. Yangi tug‘ilgan chaqaloqni ixtiyoriy harakatini piramida tizimini 
yoshga qarab o‘zgaradigan funksional holatini bilgan holdagina aniqlash mumkin. 
4 oygacha bolada mushaklarda fleksor gipertoniyasi ustunlik qiladi. Bir oylik bola 
orqasiga yotqizilganda, boshini buradi, qoringa yotqizilganda boshini 1-2 sekund 
(daqiqaga) ko‘taradi. Statotonik reflekslarni paydo bo‘lishi bilan bola qoringa 
yotqizilganda boshini bemalol ko‘tarib turadi va bu labirint to‘g‘rilab turadigan 
reflekslarni paydo bo‘lganligidan dalolat beradi.
3 oylik bolada bosh miya po‘stlog‘ini vazifasi kuchayib, ixtiyorsiz harakatlar 
yo‘qola boshlaydi. 4 oylikda mushaklarni fiziologik fleksor gipertoniyasi 
yo‘qoladi. Bolani harakatlari takomillashib, maqsadli bo‘ladi, orqasidan yoniga 
ag‘darila boshlaydi, qo‘lidan tortilganda o‘tiradi, qoringa yotqizilganda bilaklariga 
tirab tananing yuqori qismini tepaga ko‘taradi, vertikal holatga keltirilganda 

---

 67
oyoqlariga tayanadi, o‘yinchoqlarga qo‘lini cho‘zadi, boshini tovush kelgan 
tomonga buradi.