Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

7.3. Beton qorishmasining xossalari 
 
Beton  qorishmasining  reologik  xossalari.  Ratsional  tanlangan  tarkibdagi  va  meyoriga 
etkazib  aralashtirilgan,  qotmagan  xoldagi  kompozitsion  aralashmasiga  beton  qorishmasi 
deyiladi. 
Nazariy  va  amaliy  jih’atlardan  beton  qorishmasi  uzluksiz  strukturaga  ega  bo’lishi  zarur. 
Beton  qorishmasida  tsement,  suv,  mineral  va  polimer  qo’shimchalar  mikrostrukturani  h’osil 
qiluvchi,  mayda  va  yirik  to’ldirgichlar esa  makrostruktura  asosini  h’osil  qiluvchi  komponentlar 
h’isoblanadi.  Beton  qorishmasining  yaxlitligini  komponentlar  o’rtasida  h’osil  bo’ladigan  ichki 
kuchlar  taminlaydi.  Strukturani  h’osil  qiluvchi  asosiy  komponent  suv  va  tsement  xamiridir. 
Tsement  gidratatsiyasi  jarayonida  qattiq  fazaning  dispersligi  oshishi  h’isobiga  tsement 
xamirining elimlovchi va bog’lovchilik xususiyatlari ortib boradi. Beton qorishmasi tarkibi butun 
h’ajmi  bo’ylab  bir  xil  bo’lishi  va  qulay  joylanuvchanligi  uni  tashish  va  qoliplashda  muxim 
ah’amiyatga ega bo’ladi. 
Beton  qorishmasiga  tashqaridan  kuch  tasir  etganda  boshlang’ich  davrda  elastik 
deformatsiyalanadi, 
kuchning 
oshib 
borishi 
natijasida 
qorishmaning 
strukturaviy 
mustah’kamligidan  ortiq  kuchlanish  h’osil  bo’lganda  u  suyuqlanib  oqa  boshlaydi.  Ushbu 

---

jarayonni  izoh’lab  beton  qorishmasini  elastik-plastik-oquvchan  jism  deb  qarash  va  qattiq  jism 
fizikasi va h’aqiqiy suyuqlik nuqtai nazaridan o’rganish zarur. 
Beton  qorishmasini  mexanik  tasirlar  natijasida  suyulib,  tasirlar  olingach  yana  o’z  h’oliga 
qaytishi tiksotropiyasi deyiladi. 
Beton  qorishmasi  oquvchanlik  h’ossalarini  mexanik  tasirlar  yoki  maxsus  suyultiruvchi 
sirtaktiv  moddalar  qo’shilib  o’zgartirish  mumkin.  Beton  qorishmasining  bu  xususiyati  undan 
beton va temirbeton konstruktsiyalar va buyumlar tayyorlashda muxim ah’amiyatga ega.