Microsoft Word “Аналог ва рақамли электроника” фани бўйича маърузалар матни docx

Ночизиқли электр занжирлар 
Агар электр занжирида кўрсаткичи катталиги ўтаётган ток қиймати 
ёки қўйилган кучланишга боғлиқ бирор-бир қаршилик, конденсатор ёки 
индуктивлик бор бўлса, бундай ЭЗ ночизиқли электр занжир (НЭЗ) 
ҳисобланади. Бунда R=Ф(u,i), C=Ф(u) ёки L=Ф(i) бўлади.
НЭЗ га нисбатан суперпозиция принципини қўллаш мумкин эмас, 
чунки НЭга бир вақтда бир неча кириш сигнали берилгандаги чиқиш токи, 
улар алоҳида-алоҳида берилганда пайдо бўладиган токлар йиғиндисига тенг 
бўлмайди. Масалан: НЭдан ўтаётган ток ундан ўтадиган ток билан i=aU
2
ифода 
шаклида 
боғланган 
бўлсин. 
Агар 
U
k
=U
1
+U
2
бўлса, 
i
∑
=aU
1
2
+aU
2
2
+2aU
1
U
2
бўлади. Кириш сигналлари алоҳида-алоҳида берилса 
U
 
i
 
U
1
(t
i(t) 
t
 
t
 
-U
 
0
0
а)
ω
ω
U
ω
ω
aU
0
б) 

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
136 
i
1
=aU
1
2
ва i
2
=aU
2
2
қийматларга эга бўлади, i
1
ва i
2
токларнинг йиғиндиси 
i
1
+i
2
≠ i
∑
бўлади ва фарқ 2aU
1
U
2
га тенг бўлади. 
НЭЗ да янги спектрал ташкил этувчилар ҳосил бўлади. Масалан i=aU
2
ва U=U
0
cos(ω
0
t+φ
0
) бўлса, ток
i=aU
0
2
cos
2
(ω
0
t+φ
0
)=aU
0
2
/2 + aU
0
2
/2 cos(2ω
0
t+2φ
0
) (3) 
дан иборат бўлади. Бунда ток ўзгармас ташкил этувчи aU
0
2
/2 ва 
кириш сигнали иккинчи гармоникаси билан тебранувчи ток ташкил 
этувчисидан иборат бўлади. 3-расмда кириш кучланиши ва чиқиш токи 
спектрлари келтирилган. 
3-расм. 
НЭЗ дан сигналлар ўтганда токнинг янги спектрал ташкил этувчилари 
ҳосил бўлиши радиотехникада сигналларни турлича ўзгартиришда кенг 
фойдаланилади.