Microsoft Word “Аналог ва рақамли электроника” фани бўйича маърузалар матни docx

Компараторларнинг асосий динамик парааметри–компараторнинг 
кириш сигналини чиқишга узатишга кетган вақт ҳисобланади. Кириш 
сигнали U
ки р
қанча катта бўлса унинг тезлиги ҳам шунча катта бўлади.
4- расм копмапараторнинг чиқиш характеристикалари. 
Юқоридаги 
расмда 
компараторларнинг 
киришига 
берилаётган 
кучланишнинг катталигига (ΔU
ВХ
= 2... 20 мВ.) қараб унинг уланиш вақти 
ўзгариши функцияси кўрсатилган t
ул а н и ш
бу графикларни анализ қилиб 
киришга берилаётган сигналнинг қиймати қанча катта бўлса уланиш вақти 
шунча кичик бўлиши тўғрисида хулоса чиқаришимиз мумкин.
Амалий 
кучайтиргичлардан фарқли ўлароқ (ОУ Операционный 
усилитель) компараторларда манфий тескари алоқа амалда умуман 
фойдаланилмайди бунинг сабаби уни стабил ишлашига йўл қўймаслигидир, 
лекин уланиш пайтидаги «дребезга» яъни сачраш жараёнини олдини олиш 
учун мусбат тескари алоқадан фойдаланилади. 
5 расм 
Юқорида такидлаганимиздек компараторлар бир сатҳли ва икки сатҳли 
бўлиши мумкин. 5- расмда бир сатҳли камутаторнинг схемаси ва чиқиш 
характеристикалари келтирилган.

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
130 
6-расм 
Юқоридаги 6-расимдан кўриниб турибдики компаратор гистерезис 
ҳалқасига эга бу занжирда мусбат тескари алоқанинг борлиги билан 
боғлиқдир. Схеманинг ҳолатини 
2
U
га ўтиши кириш кучланиши қийматини 
U
оч и ш
кучланишига тенглашгани билан боғлиқ десак, ўзнинг аввалги 
ҳолатига қайтишини 
1
U
U
чик

кириш сигналининг катталиги камайиб U
ёп и ш
кучланишига тенглашганлиги оқибатида юз беради. Компараторларнинг 
бўсағавий кучланишлари ва гистерезис ҳалқасининг кенглигини қуйидаги 
формулалар орқали аниқлаш мумкин: 
)
R
R
(
R
U
2
1
1
2
очил
U


, 
)
R
R
(
R
U
2
1
1
1
ёпилиш
U


, 
)
R
R
(
)
U
U
(
R
U
U
U
2
1
1
2
1
ёпил
очил
гис





. 
Бўсағавий 
кучланишларни 
белгиланиши 
компараторнинг 
ташқи 
шовқинларга нисбатан сезгирлигини камайтириш учун киритилади бунда 
ташқи шовқинлар қандай бўлишидан қатий назар компараторда белгиланган 
бўсағавий кучланишларга етмагунча ҳеч қандай узиш ёки уланишлар 
амалга оширилмайди. 
Компараторларнинг узатиш характеристикасини ўзгартириш учун 
одатда силжиш кучланиши U
си лж
киритилаган бу кучланиш инверсловчи 
киришга берилади ва унинг катталигини ўзгартириб гистерезис ҳалқасини 
ўнгга ёки чапга суриш мумкин(рис. 7). 

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
131 
Рис – 7 
Функционал электриникада компараторлар сифатида ПС521, К554, 
К597, К1401 серияли микросхеалар ишлатилади. К521САЗ сериядаги 
компараторлар прецизион компараторлар ҳисобланади уларда балансировка 
ва стробирлаш хусусиятлари ҳам мавжуд. К521СА1 серияли микросхемалар 
умумий киришга эга бўлган 2 компаратордан иборат бўлиб улар иккита 
алалогли сигналларни солиштириш учун хизмат қиладилар. К1401СА1 
серияли микросхемалар кўп каналли ҳисобланиб уларнинг корпусида 
тўртта кампаратор мужассамлашган бўлади. 
Интеграл техналогияда бажарилган компараторларнинг умумлашган 
параметрларини ҳисобга олиб уч гуруҳга бўлиш мумкин. 
 Умумий қўлланишга мўлжалланган (t
3
< 300 нc, К
V
< 100 дБ);
 Тезкор (t
3
< 30 нc); 
 Ўта аниқ прецизионные (КV> 100 дБ, UСМ< 3 мВ, ΔIвх<10 нА). 
Кoмпoратoрлар аcocан датчиклар яратишда, аналoг cигналларни 
рақамли 
ишлoвчи 
қурилмаларда, 
кучланиш 
cтабализатoрида 
калит 
бoшқарилувчи қурилмаларда ва бoшқа coҳаларда ишлатилади. Манфий 
тecкари 
бoғланиш 
занжири 
бўлмаган 
oпeрациoн 
кучайтиргич 
ҳам 
кoмпoратoр cифатида ишлатилади.