«ВА – ИНКОР» - мантиқий кўпайтиришнинг инкори элементи
X ва Y киришларга бир вақтда “1” сигнали берилса, Z чиқишда “0”
сигнали хосил бўлади. Киришлардан бирортасига ёки бир вақтда
иккаласига «0» сигнали берилса, чиқишда «1» сигнали хосил бўлади.
«ЁКИ - ИНКОР» - мантиқий қўшишнинг инкори элементи
Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
108
X ва Y киришлар бир вақтда “0” сигнали берилса, Z чиқишда “1”
сигнали хосил бўлади. Киришлардан бирортасига ёки бир вақтда
иккаласига «1» сигнали берилса, чиқишда «0» сигнали хосил бўлади.
Шеффер элементи ( ВА-ЭМАС)
Шиффер элементи - ЭҚ нинг иккилик мантиқ элементи бўлиб, мантиқ
кўпайтиришни тескари ўчириш билан бажариб, киришларда бирортасида
мантиқий «О» бўлса, чиқишда мантиқий «1» ҳосил бўлади.
Юқоридаги расмда элементнинг функция схемаси ва шартли белгиси
берилган бу ерда, x
1
, х
2
, - киришлар, Y-чқиш. Элементнинг чинлик жадвали
берилган. Шеффер элементнинг барча киришларига мантиқий «1» берилса,
унинг чиқишидаги мантиқий «О» ҳосил бўлади.
Расмда элементнинг вақт диаграммаси берилган, бу ерда, U°, U1 -
«О», «1» га моc кучланишлари босқичи.
Расмда, қаршиликли транзистор мантиқи Шеффер элементининг
электр схемаси берилган. U0 = О В, деб олайлик; U1 = U
ч и қ
. Схеманинг
ишлашидан, x
l
, х
2
, киришлардаги U1 кучланиш босқичи мос, келса,
транзисторлар очилиб, чиқишда U° босқичи пайдо бўлади. Шеффер
элементи асосида ДТМ за ТТМ туркумли элементлар чиқарилади. ДТМ га
мисол бўлиб: К156, К202, К 215 ҳамда ТТМ га: К130, К155, К555 х.к.
ПИРС ЭЛЕМЕНТИ (ЁКИ-ЭМАС)
Пирс элементи - ЭҲМ нинг иккилик мантиқ, элементи бўлиб,
қўшиш мантиғини тескари ўчириш билан амалга оширувчи элемент
ҳисобланади. расмда элементнинг функционал схемаларда кўрсатиладиган
Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
109
шартли белгиси бу ерда, x
1
, х
2
, - киришлар. у - чиқиш. 2 киришли Пирс
элементининг ишлаш мантиғи чинлик жадвали орқали берилган.
расмда элементнинг ишлашини очиб берувчи, вақт диаграммаси берилган,
бу ерда, U0 - U1 «О», «1» нинг кучланиш даражаси. Вақт диаграммасидан,
агар ЁКИ-ЭМАС схемаси киришига сигналлар ҳар вактда ва ҳар хил
моментда келса, унда чиқишдаги сигнал кириш сигналларининг инверсли
бирлашиш натижаси бўлиб, аниқданади. Бу элемент киришларнинг
барчасига мантиқий «О» берилса чиқишда мантиқий «1» ҳосил бўлади.
Агар киришлардан бирортаси мантиқий «1» бўлса, чиқиш мантиқий «О»
бўлади.
Мантиқий элементлар тизимининг асосий параметрлари – таъминловчи
кучланиш ва мантиқий 0 ва 1 ни ифодаловчи сигналлар; И ва ИЛИ кириш
йўллари бўйича бирлашиш коэффициенти; юклама қобилияти (чиқиш йўли
бўйича тармоқланиш коэффициенти); халалларга бардошлиги; сочилувчи
энергия; тезкорлиги.
Таъминловчи кучланиш ва сигналлар. Элементлар тизими ишлатилувчи
таъминловчи кучланишлар сони ва уларнинг
номинал
қийматлари орқали
характерланади. Мантиқий элементлар учун кириш йўли ва чиқиш йўли
сигналларининг қутблари ва сатхлари кўрсатилади.
Кириш йўли бўйича бирлашиш коэффициенти мантиқий элементдаги
бўлиши мумкин бўлган кириш йўллари сонини белгилайди. Кириш йўли
сонининг ошиши элементнинг бошқа
параметрларининг
, ҳусусан халалларга
бардошлигининг, тезкорлигининг ва ҳ. сусайишига олиб келади.
Чиқиш йўли бўйича тармоқланиш коэффициенти бир вақтнинг ўзида
элементнинг қанча мантиқий чиқиш йўли юкланиши мумкинлигини
кўрсатади.
Халалларга бардошлик халаллар мавжудлигида элементнинг тўғри ишлаш
қобилияти бўлиб, ишлашда адашишларга олиб келмайдиган халалларнинг
максимал жоиз кучланиш орқали аниқланади.
Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника
110
Мантиқий элементларнинг тезкорлиги энг муҳим параметрлардан бири
ҳисобланади ва сигнал тарқалиши кечикишининг ўртача вақти орқали
характерланади , яъни
2
/
2
1
.
кеч
кеч
ур
кеч
t
t
t
Бу ерда tкеч.
1
ва tкеч.
2
– мос ҳолда чиқиш йўли сигналининг фронти ва
пасайишига нисбатан кечикиши (расм).
чизма. Мантиқий элементда сигналнинг кириш йÿлидан чиқиш
йÿлига узатилишида кечикиш ( ∆u –сигналнинг фарқи)
Асосий, кўпинча ишлатиладиган интеграл элементлар қуйидагилар:
транзистор-транзистор мантиқнинг (ТТМ) потенциал элементлари, эмиттер
боғланишли транзистор мантиқнинг потенциал элементлари (ЭБМ) ва МОЯ-
транзистордаги элементлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |