Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

E.Yu.K=E
Fe
3+
/Fe
2+
-E
Sn
4+
/Sn
2+ 
Elektrodlarning potensiallari amalda vodorod elektrodiga nisbatan topiladi. 
Masalan, Fe
3+
/Fe
2+ 
potensialini aniqlash uchun vodorod bilan elektroddan iborat 
zanjir tuziladi va shu gal'vanik elementning E.Yu.K. aniqlanadi. (4-rasm). 
4-rasm. Gal'vanik element sxemasi. 
Berilgan juftning standart Red/oks potensiali qancha katta bo'lsa, uning 
oksidlangan formasi shuncha kuchli oksidlovchi va shu bilan birga qaytarilgan 
formasi shuncha kuchsiz qaytaruvchi bo'ladi.
Oksidlanish-qaytarilish tizimining potensialini hisoblashda Nernst 
tenglamasidan foydalaniladi. 
Bu yerda E-galvanik elementning oksidlovchi potensiali, E
0
- standart 
oksidlovchi potensiali 
Natural ln-dan o'nli lg-ga o'tilsa 25°С da: 
0,059
Turli oksidlovchi va qaytaruvchilarning nisbiy kuchlarini bila turib, ular 
orasidagi reaksiyalarning yo'nalishini oldindan bilish mumkin. 
Masalan: 2Fe
3+
+Sn
2+
= Sn
4+
+2Fe
2+
/
0,77 
/
0,0,15
/
> 
/
bo'lgani uchun galvanik element tuzsak, uning manfiy qutbi vazifasini 
Sn
4+
/Sn
2+ 
jufti, musbat qutbi vazifasini esa Fe
3+
/Fe
2+
jufti bajaradi. 

---

43 
Demak galvanik elementda: 
Sn
2+
-2e
-
→Sn
4+
2Fe
3+
+2e
-
→2Fe
2+
jarayonlari boradi va reaksiya Sn
2+
ni Sn
4+ 
gacha oksilash tomoniga 
yo'nalgan bo'ladi. 
Har qanday oksidlanish-qaytarilish jarayonida shu jarayon uchun olingan 
oksidlovchi va qaytaruvchidan yangi oksidlovchi va qaytaruvchi hosil bo'ladi.
oks
1
+qayt
2
→qayt
1
+oks
2 
Bunda hosil qilingan oksidlanuvchi va qaytaruvchi reaksiyadan oldingi 
osidlovchi va qaytaruvchiga nisbatan kuchsizrok bo'ladi. 
Har qanday oksidlanuvchi standart oksidlanish potensiali kichik bo'lgan 
faqat o'zidan yuqorida turuvchi moddalarni oksidlashi mumkin va aksincha har 
qanday qaytaruvchi esa standart oksidlanish potensiali katta bo’lgan va faqat 
o'zidan pastda turuvchi moddalarni qaytarish mumkin. 
Oksidlanish-qaytarilish reaksivasining yo'nalishi quyidagi tenglama 
yordamida aniqlanishi mumkin.
E 
oks
+E°
qayt
>0 
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining amalga oshishi darajasini 
aniqlash uchun kimyoviy muvozanat qonunlaridan foydalaniladi. Reaksiyada 
ishtirok etuvchi juftlarning standart oksidlochi potensialidan foydalanib 
reaksiyaning muvozanat konstantasini hisoblash mumkin:
,
10
,
K-muvozanat konstantasi, E°
a
-E
0
b
-elektrodlarning normal oksidlovchi 
potensiallari, qaytaruvchi yoki oksidlovchining konsentratsyasini o'zgartirish 
yo'li bilan kerakli juftning normal oksidlanish potensiali oshiriladi unga bog'liq 
holda oksidlanish-qaytarilish reaksiyaning muvozanat konstantasi ham 
o'zgaradi. 
Ikkita oksidlanish-qaytarilish tizimdan hosil bo'lgan galvanik zanjirning 
E.Yu.K. ikki narsaga: 
1.Tizimlarning standart oksidlovchi potensiallariga: 
2.Har qaysi elektrod tushirilgan idishdagi oksidlangan va qaytarilgan 
formalarining konsentratsyasiga bog'liq bo'ladi. 
Agar oksidlovchi juftning standart elektrod potensiali ayirilganda hosil 
bo'lgan reaksiya musbat qiymatga ega bo'lsa berilgan oksidlanish- qaytarilish 
reaksiyasi amalga oshadi. 
Oksidlanish-.qaytarilish 
reaksiyalari 
analitik 
kimyoda 
quyidagi 
maqsadlarda ishlatiladi: 
l.Ionlarni va past oksidlanish darajali elementlar birikmalarini yuqori va 
yuqori oksidlanish darajasiga ega bo'lgan element birikmalarini past oksidlanish 
darajasiga o'tkazish uchun ishlatiladi. 

---

44 
Masalan: Fe
2+
ioni tahlilga xalaqit bersa Fe
3+
ionga va aksincha holatga 
o'tkaziladi, 
2.Oksidlovchi va qaytaruvchilar bilan xarakterli reaksiyalar beruvchi 
ionlarni topishda foydalaniladi. 
Masalan:
l.
SnS
2
+16HNO
3
→H
2
SnO
5
+2H
2
SO
4
+16NO
2
+5H
2
O
2.
2Сr(OН)
3
+3Н
2
O
2
+4NаOН→2Nа
2
СrO
4
+8Н
2
O 
3.
2KMnO
4
+2KJ+2Ba(OH)
2
→2BaMnO
4
-J
2
+4KOH 
3. Kam eruvchan birikmalar hosil qiluvchi ionlarni ajratish maqsadida 
qo'llaniladi. 
1. 
2Сr(OН)
3
+3Н
2
O
2
→Н
2
СrO
4
+4Н
2
O 
2. 
SnS+5H
2
O
2
+4KOH→K
2
SnO
3
+K
2
SO
4
+7H
2
0 
4.Titrimetriyada miqdoriy aniqlashlar uchun foydalaniladi. 
Masalan: permanganatometriyada kislotali muhitda titrlaganda:
2КM n O
4
+5K
2
SО
3
+3H
2
SO
4
→2MnSO
4
+6K
2
SO
4
+3H
2
O 
Ishqoriy muhitda titrlanadi: 
2KMnO
4
+3K
2
SO
3
+H
2
O
2
→MnO
2
+3K
2
SO
4
+2KOH 
Neytral muhitda titrlanganda: 
2KMnO
4
+3K
2
SO
3
+H
2
O→2MnO
2
+3K
2
SO
4
+2KOH