Microsoft Word Амиров Elektr o`lchashlar doc

U
U2  I R2 pV  RpV RpV  Rx .
Bunda qarshilikni asbobning ikkita holatidagi ko‘rsatishidan va uning ichki qarshiligidan foydalanib hisoblash mumkin:
R_x  U R1 pV U R2 pV  U1 1
RpV  
U2 U2 .
Qarshilikni 3.6- b rasmga ko‘ra SA qayta ulagichni ikkita, ya’ni 1- va 2holatida ampermetr ko‘rsatishiga ko‘ra aniqlash mumkin. SA ning 1- holat-dagi ampermetrning ko‘rsatishi:
U
I₁ 
R₀  R ^pA .
Bu yerda: R0 – namunaviy qarshilik; R_pA – ampermetrning ichki qarshiligi.
2- holatdagi ko‘rsatishi:
U
I ₂ 
R + Rx pA
.
Qarshilik R_x ni quyidagi formuladan aniqlashimiz mumkin:
I
R_x  1
I2 (R0  RpA )  RpA .
Qarshilikni ampermetr va voltmetr yordamida bilvosita o‘lchash ham mumkin (3.6 - d rasm).

3.6- rasm.
Asboblarning kirish qarshiliklari RpA, RpV ma’lum bo‘lsa, u holda qayta ulagich SA ning 1- holatida:
R_x^  U pV  I pARpA ,   RpA 100%
I pA Rx
va qayta ulagich SA ning 2- holatida:
U R^x
R_X  ,   100%.
Rx  RpV

_A
^pV
Shunday qilib, asboblarning kirish qarshiligi ma’lum bo‘lganda, yuqorida keltirilgan uchala sxemaning bittasidan foydalanish mumkin. Agar asboblarning kirish qarshiliklari noma’lum bo‘lsa, u holda kichik qarshiliklarni o‘lchashda ampermetrni voltmetrdan oldin ulash sxemasi, katta qarshiliklarni o‘lchashda esa voltmetrni ampermetrdan oldin ulash sxemasi ishlatiladi. Bilvosita ulash usullari qulay bo‘lsa-da, ishlatilayotgan asboblar aniqligiga bog‘liq bo‘ladi.
Ishlab chiqarish sharoitlarida qarshilikni o‘lchashda o‘zgarmas tok ko‘priklaridan keng foydalaniladi (3.7 - rasm).
Q arshiligi Rx ga teng bo‘lgan rezistor ko‘prikning 1–1 qismalariga qarshiligi RS bo‘lgan sim orqali ulangan bo‘lsin. Agar 1–1 qismaga nisbatan asbob izolyatsiyasining qarshiligi R_iz bo‘lsa, ko‘prikning umumiy R₁ yelka qarshiligi:
R₁  (R_x  2R_S )  R_iz  R_x  2R_S
Rx  2RS  Riz 1  2RS / Riz  Rx / Riz .
RS Riz bo‘lgani uchun R1 = Rx + 2RS ,
3.7- rasm
bunda o‘lchashning nisbiy xatoligi:
R R¹  ^x  2R^S 100%
 ₁
Rx Rx ,
agar R_x va R_iz bir tartibdagi kattalik bo‘lsa, u holda:
Rx
R₁ 
1  Rx/ RS ,
nisbiy xatolik:
R¹  R^x R^x 100%
 ₁    Rx Riz ^.
Тadqiqotlarga ko‘ra, o‘lchash diapazonining past chegarasini ulovchi simlar va kontakt qarshiliklari, yuqori chegarasini esa sxema izolyatsiyasi qarshiligi belgilaydi.
O‘lchash xatoligini hisoblashda ko‘prikning muvozanat shartidan foydalanish
R3
Rx  R2
^R4 . (3.2)
(3.2) ni logarifmlab, ^{lnR = lnR + lnR – lnRx 2 3 4} undan hosila olingandan so‘ng
Rx / Rx  R2 / R2  R3 / R3  R4 / R4 ko‘rinishga ega bo‘ladi. Agar
 ^Rx/Rx nisbiy xatolik ^x  bo‘lsa, unda ^{   x 2 3 4} . Ko‘prik yordamida qarshilikni o‘lchash asosan ikkita operatsiyadan iborat: avval o‘lchash diapazoni tanlanadi, keyin muvozanatga keltiriladi.
Qo‘sh ko‘prik sxemalaridan foydalanilganda, noma’lum qarshilik
^{R = R (R R )x 0 3/ 4} formuladan topiladi. Bunda namunaviy qarshilik R₀ va R_x bilan bir tartibda bo‘lsa, ko‘prikning sezgirligi hamda aniqligi yuqori bo‘ladi.
Qarshiliklar kompensatorlar yordamida o‘lchansa, natija aniqligi yuqori bo‘ladi (3.8 - rasm).