Microsoft Word al azkor ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
170
bo‘linmaydi. Shu singari kar salom bersa va javobni xohlasa, til bilan aytib, ishora ila 
javob beradi. Shunda u kishidan javob vojibligi soqit bo‘ladi. Agar tilsizga salom berilsa, 
u tilsiz qo‘li bilan ishora qilib javob bersa, undan vojib soqit bo‘ladi. Chunki uning 
ishorasi ta’bir o‘rniga o‘tadi. Agar tilsiz (duduq) ishora bilan salom bersa, javobga 
haqdordir». 
 
Fasl: Bir kishi salom bersa, so‘ngra yaqinroq bir joyda yo‘liqib qolsa, unga ikki va uch 
marta, balki bundan ham ko‘proq salom berish sunnatdir. 
 
617/5. Abu Hurayradan (r.a.) namozini yomon holda o‘qigan kishi haqida rivoyat 
qilinadi. U kelib namoz o‘qidi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uning salomiga alik 
olgach, «Qaytadan namoz o‘qi. Chunki sen hali namoz o‘qimading», dedilar. U qaytib 
namoz o‘qidi. So‘ngra Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salom berdi. Hattoki, shuni 
uch marta qildi. 
 
618/6. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Agar sizlarning biringiz birodariga yo‘liqsa, unga salom bersin. Agar ular orasini daraxt 
yo devor yoki tosh to‘sib ko‘yib, so‘ngra unga yana yo‘liqsa, salom bersin», dedilar. Abu 
Dovud rivoyatlari. 
 
619/7. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning 
sahobalari ketishayotganda ro‘paralaridan daraxt yoki adirlik chiqib qolib, o‘ng va 
chapga qayrilib ajrashsa, so‘ngra yo‘liqishsa, yana bir-birlariga salom berishar edi. Ibn 
Sunniy rivoyatlari. 
 
Fasl: Agar ikki kishi yo‘liqib, har biri shu vaqtning o‘zida salom bersa yoki biri 
boshqasidan keyin salom bersa, nima bo‘ladi? Bu haqda Qozi Husayn va Abu Sa’d 
Mutavalliylar shunday deyishadi: «Ikkovi ham salomni boshlagan bo‘lib, ularning har 
biriga salomga javob qaytarish vojib bo‘ladi». Ammo Abu Bakr Shoshiy esa: «Bunga 
to‘xtalib bir oz javob berishga to‘g‘ri keladi. Agar biri ikkinchisidan keyin salom bersa, 
javob bo‘ladi. Agar bir vaqtning o‘zida bo‘lsa, javob bo‘lmaydi», dedilar. Mana shu 
Shoshiy aytgan fikr to‘g‘riroqdir. 
 
620/8. Abu Jizyil Hujaymiydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam huzurlariga borib, «Alaykassalam, ey Allohning rasuli», deganlarida, Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam: «Alaykassalam, demagin. Chunki u o‘liklarning salomidir», 
dedilar. Abu Dovud , Termiziy va boshqalar sahih isnod bilan rivoyat qilishgan. 
 
Imom Navaviyning fikrlaricha, bu hadis salomning mukammal va yaxshiroq ekanini 
bayon etishda vorid bo‘lgan. Bundan «salom emas» degan maqsad bo‘lmaydi. Vallohi 
a’lam. 
 
Imom Abu Homid G’azzoliy «Ihyou ulumid-din» kitoblarida shunday deydilar: «Bu 
hadisga binoan salomni «Alaykum assalom», deb boshlamoqlik makruhdir. Agar boshlab 
ko‘ygan bo‘lsa, javob vojib bo‘ladi. Chunki u ham salom-da». 
 
Fasl: Hamma so‘zdan oldin salomni boshlash musulmon kishiga sunnatdir. Sahih 
hadislar va ummatning salafi va xalafining amali shunga muvofiqligi mashhurdir. 
 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy