Microsoft Word 2016-2-пожарка doc

Бошқа боғлар - Юқоридаги боғлардан 
ташқари Самарқанд атрофида яна турли боғлар 
жойлашган эди. Улар орасида таниқлиси Боғи 
Бўлду (Боғи Дилкушога яқин қурғонча қишло-
ғида), Боғи Зағон, Боғи Нақиш Жаҳон, Боғи 
Амирзода Шоҳрух, Боғи Дилафрўз, Боғи Ше-
рон, Гулбоғ, Боғча шаҳар ичида, Амирзода 
Муҳаммад султон мадрасаси ва дахмаси ёни-
да, хозирга Гўри Амир мажмуаси яқинида 
Амир Темур фармони билан барпо этилган 
“боғча” номи билан аталган кичик боғ хам 
мавжуд бўлган, Лолазор, Бедона қоруғи, 
Чумчуқчилик, Ғозхона ва бошқалар. Боғларни 
яратиш ва парваришлаш анъанасини Амир Те-
мурнинг келгуси авлодлари давом эттирди. 
Масалан, Гулбоғ боғи 1398 йил Самарқанд жа-
нубида барпо этилган бўлиб, олтита ховуз 
мавжуд бўлган. Боғни анҳор кесиб ўтган. 
Хулоса. Амир Темур Самарқанд шаҳри ат-
рофида боғлар барпо этиб, “Шаҳар-боғ” ғоя-
сини ҳаётга тадбиқ этган. Ушбу ғояга асосан, 
шаҳар атрофи боғлар билан ўралган бўлиб, 
асосан миллий боғдорчилик маданиятини ри-
вожлантириш ва шаҳар учун экологик ҳимоя 
вазифасини бажарган. Самарқанд атрофидаги 
боғлар ўзининг жойлашиши ва иқлимий хусу-
сияти, фукциясига қараб номланган. Амир Те-
мур ўзи барпо этган боғларда “Чорбоғ” услу-
бидаги боғларни мукаммаллик даражасига ет-
казган. Амир Темур ва темурийлар боғлари 
ўзининг жойлашишига қараб текисликдаги ва 
рельефдаги боғлар турига бўлинган. Амир Те-
мур ва темурийлар “Чорбоғ” услубидаги боғ-
ларининг асосий элементлари: сарой-боғ, ҳо-
вуз, девор, марказий ҳиёбон. Амир Темур ва 
темурийлар боғларидаги асосий элементлари-
дан айримлари, сарой-боғ ва ҳовузнинг жой-
лашишига қараб, сарой марказида ва сарой 
тўрида кўринишларига эга бўлган. Амир Те-
мур боғлари мукаммал суғориш тизимига эга 
бўлган. Суғоришда табиий сув манбаидан фой-
даланилган. Сув манбаи ёки пастликдан оқиб 
ўтган боғдан йироқ бўлса, сув йирик чархпа-
лаклар ёрдамида етказиб берилган. Амир Те-
мур ва темурийлар боғларининг меъморий-
режавий хусусиятлари ва ландшафт ечимлари-
нинг асосий тамойиллари: 
1) Боғни атрофини девор ёки табиий қирлар 
билан ўраб олиш; 
2) Боғнинг режавий ечимини мавжуд таби-
ий ландшафтга мослаштириш: мавжуд текис-
ликда мунтазам режали симметрик боғни 
шакллантириш, мунтазам режалиси метрик 
(композицион усул) боғни мавжуд қирлар 
релъефига боғнинг режасини ўзгартирмасдан 
туриб, “боғлаб” қўйиш; 
3) Боғларда “чорчаман” ва “хиёбонлардан” 
фойдаланиш, релъефли боғларда “чорчаман”-
ларни ҳар бирини ҳар хил сатҳда жойлашти-
риб, “терасса”лар ҳосил қилиш; 
4) Боғда манзарали дарахтлар билан бирга 
мевали дарахтларни экиш, тежамли ва самара-
ли суғориш тизимини ишлатиш; 
5) Боғда яшил кўкаламзорларни сув ҳавза-
лари билан уйғунликда ишлаш, шу билан бир-
га ҳайвонот дунёси билан бўлган уйғунликни 
йўқотмаслик; 
6) Боғда сарой-боғи мавжуд бўлса, табиий 
ёки сунъий тепаликда жойлаштириш; 
7) Боғ таркибидаги “хиёбон”ларни бошидан 
охиригача ҳовуз, манзарали дарахтлар ва 
мўжаз меъморий шакллар билан безаш; 
8) Хиёбонларда қуёш йўналишига қараб, 
дарахтларни экиш орқали сояли сайлгоҳларни 
шакллантириш; 
9) Замонавий боғларда ижодкор шоир, му-
саввир ва мусиқачи-бастакорлар хамда му-
нажжим ва файласуф олимлар ижод қилиш-
лари учун махсус жойлар ажратиш. 

---

Мe

morchilik va qurilish muammolari
 
2016 йил, №2 сон 
9