Microsoft Word 2016-2-пожарка doc

Адабиётлар: 
1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий – иқтисодий 
инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф 
этиш йўллари ва чоралари. Тошкент, “Ўзбекистон”, 
2009 -54 б. 
2. Ўзбекистон Республикаси автомобил – дарё 
транспорт агентлиги Жиззах вилоят бўлими маълу-
мотлари. 2015. 
3. Ҳамрақулов О., Магдиев Ш., Автомобиллар-
нинг техник эксплуатацияси. Жиззах. “Адолат”, 
2005.-262б. 
4. Жиззах ш ИИБ ЙХХБ статистик макълумотлари 
2015 й.
5. Адилов О Автотранспорт корхоналарида 
ҳаракат хавфсизлиги хизматини такомиллаштириш. 
Тошкент. “Наврўз”. 2015- 122б
6. Прудовский Б.Д., Ухарский В.Б. Управление тех-
нической эксплутацией автомобилей по нормативным 
показателям. М. “Транспорт”, 1990.- 145 стр.

---

Мe

morchilik va qurilish muammolari
 
2016 йил, №2 сон 
115 
“LEICA” - NOVA MS50. ЗАМОНАВИЙ АСБОБЛАР ТАРАҚҚИЁТИНИНГ
ГЕОДЕЗИК ЕЧИМИ 
Мирзаев А.А., Худойназаров М.А., Хамдамова Д.О. (СамДАҚИ) 
Республикамиз мустақилликка эришгандан 
бошлаб, барча соҳалар каби геодезия, карто-
графия ва кадастр соҳаларини ривожланишига 
ҳам катта эътибор берилди. Геодезик, карто-
график ва кадастр масалаларини аъло даражада 
ечиш 
учун 
УзГЕОДЕЗКАДАСТР 
бош 
бошқармаси 
ва 
ҳукуматимиз 
томонидан 
ҳозирда олиб борилаётган илмий ва амалий 
ишларни янада такомиллаштириш мақсадида 
сохага доир янги геодезик техник ва техноло-
гияни жалб қилиш асосий вазифалардан бири-
га айланди. Мамлакатимиз худудида давлат 
геодезик таянч тармоғини Ер йўлдоши тизими 
технологияси бўйича амалга ошириш масала-
ларига ва ишлаб чиқариш корхоналари учун 
янги замонавий электрон теодалит, тахеометр 
ва нивелирлар харид қилиш бўйича кўп 
маблағлар ажратилди ва уларни қўллашга 
аҳамият берилмоқда. Геодезик ўлчашларнинг 
асосий мақсади сифатли топографик матери-
аллар яратишдан иборат. 
Ҳозирги пайтда хорижий мамлакатлар 
фирмалари томонидан замонавий аниқ ва 
юқори аниқликдаги кодли электрон, кўп функ-
цияли асбоблар ишлаб чиқарилмоқда. Бу Leica 
Nova MS50 асбоби тўлиқ геодезик асбобларни 
ўзига мужассамлаштирган десак муболаға 
бўлмайди. Leica фирмаси электрон теодолит, 
электрон тахеометр, электрон дальномерлар, 
GPS суний йўлдошлар системаси учун геоде-
зик асбоблар яратиб келинган. Юқоридаги ас-
боблар бир хил тартибдаги ишларни бажаради 
мисол учун координатани аниқлашда GPS ас-
боби орқали аниқланади. Leica Nova MS50 ас-
бобида координатани аниқлайди тахеометр 
асбобининг ишларини бажаради. Агар бирор 
объектнинг съёмкаси ва лойиҳа кўриниши ке-
рак бўлса, танлаган худудимизнинг тўрта та-
мони чегара қилиб олиниб, асбобнинг ўзи фо-
тотеодалит яъни сканер қилиб қолган тамонла-
рини ўлчаш учун буйруқ берсак асбобнинг ўзи 
ўлчаш ишларини амалга ошириб секундига 
1000 тагача нуқталар билан белгилайди. Ска-
нер қилишда 1000 м узоқликкача бўлган масо-
фагача сканер қилади. Leica Nova MS50 асбоби 
нур қайтаргич қўйилмаганда 2000 м масофага-
ча ўлчайди, нур қайтаргич қўйганимизда 
призма бўйича 10000 м, тезлиги 1,5 сек нур 
қайтаргичсиз қўйганимизда 3-4 сек. Дала иш-
ларини амалга оширганимиздан сўнг, яъни 
сканерланган нуқталар тўпламини 3Д модел 
шаклида кўрсатиш имконияти мавжуд. 
Мисол тўкилма (шағал) бўлса асбоб билан 
тўкилмани ўлчаб дастур орқали қанча ҳажмда 
тўкилма (шағал) борлигини аниқлашимиз 
мумкин. Ёки қатта сиғимли қозонларнинг неча 
тоннагача кетишини аниқлаб беради. Нуқталар 
автомат равишда назорат қилиш функцияси 1 
нуқтанинг координатасини бир неча нуқтадан 
аниқлаганда барча координаталарни текшира-
ди ва рухсат этилган қийматдан ошмаса ишга 
рухсат этилади. Асбобда блутуз ва интернет 
орқали алоқага кириши учун модемлар хам 
ўрнатилган. Асбобни масофадан бошқариш ва 
нур қайтаргичсиз автоматлаштирилган режим-
да ишлаши сабабли ишчи кучи ( рейкачи) за-
рур эмас. Бу техника хавфсизлиги ( атом элек-
тростанцияси, авария ҳолатидаги бинолар, 
карьерлар ва бошқа) учун ҳам жуда қулай. 
Алоҳида камера жойлаштирилган, шу сабабли 
стереотопографик съёмкани бажариш имко-
нияти мавжуд. 
Меъморий-обидаларнинг, баланд трубалар 
ва сув тўғонлари ҳолатини (чўкиши, деформа-
ция ва турли ўзгаришлар (девор ёриқлари)) ни 
текшириш ва назорат қилиш мумкин. Бориб 
бўлмайдиган жойлар масофасини ўлчаш. 

---

 
Проблемы архитектуры и строительства 
2016, №2 
116 
Зарурияти туғилганда асбобни кечаю-
кундуз (24 соат) ишлатиш мумкин. Асбобда 
ички ва ташқи аккумулятор батарейкалари 
мавжуд ва улар бир бирига умуман боғлиқ 
эмас. Ҳохлаган вақтда алмаштириш ёки янги-
сини қўйиш имкони мавжуд. Асбобни ишла-
тишнинг ишчи температура диапазони -20° дан 
+ 50° гача. 
Leica Nova MS50 асбобига сиз рухсат бер-
сангиз ишлашди, яъни махсус кодланган ва 
ишлаб чиқарувчи Leica фирмасида рўйхатга 
қўйилган, уч матра код нотўғри киритилса ав-
томатик равишда блокланади ва ишлаб 
чиқарувчи серверига хабар юборилади шу 
орқали асбоб каерда жойлашганлиги GPS ра-
дарлари ёрдамида аниқланади. 
Leica Nova MS50 асбоби барча масалаларни 
ечишда энг қулай ва ишончли ечим. 
Адабиётлар: 
WWW.Leica-geosystems.com