Microsoft Word 2-декабрь конф-2019 doc

RAQAMLI IQTISODIYOTNING MEHNAT BOZORIDAGI O`RNI 

Narmanov.U.A Fanlar akademiyasi

Maqsudov.A.M Toshkent moliya isntituti 
Har bir mamlakat uchun makroiqtisodiy barqarorlik, aholi ish ta`minlash va 
ishsizlik kamaytirish asosiy vazifalardan hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda XXI 
asrda raqamli iqtisodiyot har bir soha va yo`nalishga kirib kelmoqda. Bu 
ma`lum ma`noda mehnat bozorining talab va taklifiga o`z ta`sirini ko`rsatadi.
Raqamli inqilob bizning hayotimizni va jamiyatimizni misli ko'rilmagan 
tezlik va misli ko'rilmagan miqyosda o'zgartiradi, bu esa ulkan imkoniyatlar va 
ulkan qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Yangi texnologiyalar barqaror 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

143 
rivojlanish maqsadlariga erishishga katta hissa qo'shadi, shular qatorda ijobiy 
natijalarga erishish imkoniyatlarini yaratib beradi. 
Dunyo iqtisodiyotining globallashuvi va texnologik rivojlanish sharoitida 
O'zbekistonning iqtisodiy rivojlanishini raqamli iqtisodiyotsiz jadal o'sishini 
tasavvur qilish qiyin. 
O`zbekistonda ham raqamli iqtisodiyot rivojlantirish bo`yicha ko`plab 
ishlar qilinmoqda. Jumladan, Oʼzbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 
19 fevraldagi "Аxborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari sohasini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida"gi Farmoni, 2019 yil 18 mayda 
“Raqamli iqtisodiyot va «Elektron hukumat» tizimi infratuzilmalarini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi Qarori mamlakatda raqamli 
iqtisodiyotni, zamonaviy axborot texnologiyalarini davlat boshqaruvida tatbiq 
etishni rivojlantirish hamda axborot xavfsizligini taʼminlashni huquqiy 
kafolatidir. Ushbu hujjatlar iqtisodiyotning orqada qolgan tarmoqlarini, ularni 
amalga 
oshirish 
darajasi 
bo'yicha 
aniqlaydi, 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari rivojlanish zarurligini, raqamlashtirish ta'sirini o'rganish 
maqsadlari, ishlab chiqarishga yangi texnologiyalarni joriy etish kerakligi 
ko`rsatmoqda. 
Raqamli iqtisodiyotning fan sifatida rivolanishida xorijiy olimlarning ilmiy 
ishlari (E. Brignolfsson, R. Bucht, M. Kastells, T. Mesenburg, N. Negroponte, 
M. Skilton, R. Stou, D. Tapskot, R. Xiks va boshqalar), rus tadqiqotchilar (I.P. 
Boyko, S.Yu.Glazyev, A.V. Zubareva, M.L. Kalujskiy, V.L. Makarov, R.V. 
Meshcheryakova, D.E. Namiota, A.A. Petrova, S.A. Plugotarenko, E.B. 
Starodubtseva, E.V. Ustyujanina, A.A. Engovatova, T.N. Yudina va boshqalar), 
yurtimiz olimlari Q.X.Abdurahmonov, T.F. Bekmurodov, А.N. Аripov, S.S. 
Gʼulomov, 
B.Yu. 
Xodiev, 
R.X.Аlimov, 
B.А.Begalov, 
А.А.Musaliev, 
А.Аbdugʼaffarov, А.Аbduvaxidov, D.M.Rasulev, O.T.Kenjaboev, Q.Аlimov, 
R.А.Dadabaeva va boshqalar o`z hissalarini qo`shishdi hamda raqamli 
iqtisodiyot muammolarini o'rganish va axborot bazasini shakllantirishda muhim 
rol o'ynaydi. 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

144 
Yangi texnologiyalar, ayniqsa, sun'iy intellekt, muqarrar ravishda mehnat 
bozorida sezilarli o'zgarishlar bilan bog'liq, jumladan, ayrim sohalarda ish 
o'rinlarini qisqartirish va ommaviy miqyosda boshqalarga yangi imkoniyatlar 
yaratishga olib keladi. Bunda yollanma ishchilarning strukturaviy ishsizligi 
paydo bo`ladi. Bunda ma`lum vaqt oralig`ida yollanma ishchilar yangi kasb 
tayyorgarligi uchun bilim va ko`nikmalarini oshiradi. Raqamli iqtisodiyotni 
rivojlanishi ish kuchini ko`p talab qiladigan mehnat turlarini mehnat bozorida 
chiqarib tashlaydi va yangi mehnat(ish) turlarini paydo qiladi. Raqamli iqtisod 
turli xil yangi bilim va ko'nikmalarni, asosan, yangi ijtimoiy himoya choralarini 
va sifat jihatidan yangi ish va dam olish o'rtasidagi munosabatlar shakllantiradi. 
Innovatsion taʼlim tizimi kadrlar sifatiga, innovatsion iqtisodiyot esa raqamli 
iqtisodiyot kabi ishsizlikka taʼsir koʼrsatadi. Eng avvalo raqamli iqtisodiyot 
ta'limni rivojlantirish uchun nafaqat ta'lim jarayoniga, balki ushbu jarayonni 
tashkil etish usullarini o'rganishga, shuningdek, hayot davomida ta'lim 
xizmatlaridan universal foydalanishni ta'minlashga qaratilgan katta vositachidir. 
Raqamli texnologiyalarning ijtimoiy-iqtisodiy salohiyatini to'liq ochib berish, 
istalmagan oqibatlardan qochish uchun imkon qadar tezroq xalqaro hamkorlikni 
mustahkamlash kerak. 
O'zbekiston iqtisodiyotni raqamlashtirishning dastlabki bosqichidadir. Samarali 
o'tish nafaqat infratuzilma va umuman davlatning tayyorgarligini, balki raqamli 
iqtisodiyot va davlatning axborot xavfsizligini ta'minlash uchun ishonchli zamin 
yaratishni talab qiladi. 
Xitoy raqamli iqtisodiyotning YaIMdagi ulushi 30%ni, Buyuk Britaniya 
YaIMdagi ulushi 12,5 %ni, O`zbekistonni esa YaIMdagi ulushi 1%ni ham 
tashkil qilmayapti. Chunki O`zbekistonda mehnat bozorida hali ham eski 
mehnat turlari hali saqlanib kelinmoqda. 
Axborot kommunikasiya rivojlantirish ko`rsatkichi bo`yicha 170 ta davlatlar 
orasida 103 o`rinni turubmiz. O'zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish 
muammolari 
rivojlanayotgan 
mamlakatlar 
duch 
keladigan 
umumiy 
muammolarga o'xshashdir. 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

145 
Raqamli iqtisodiyotni mehnat bozorida kirib kelishida quyidagilar muammolar 
mavjud, bular. 
- Asosiy muammolardan biri telekommunikatsiya infratuzilmasi va 
kommunikatsiyasining pastligi.
AKTga investitsiyalarning kamligi (2017 yildagi 
umumiy investitsiyalarning 2,8%) tufayli respublikada bazaviy aloqa 
stantsiyalarining zichligi juda pastligicha qolmoqda (1600 aholiga 1 ta baza 
stantsiyasi). Bundan farqli o'laroq, Qozog'istondagi bunday minora 643, 
Rossiyada esa 235 aholiga AKT ehtiyojlarini qondiradi. Bu esa internet va uyali 
aloqa xizmatlari raqamli iqtisodiy o'sishni sekinlashtirishi va raqamli tafovutni 
kengayishiga olib keladi. MDH davlatlari bilan taqqoslaganda, 2019 yilda 
O'zbekistonda internetning o'rtacha tezligi (mobil va qo'zg'almas keng polosali) 
taxminan ikki baravar past. 
- Raqamli ko'nikmalarning etishmasligi raqamli transformatsiyaga jiddiy 
to'siq bo'lishi mumkin.Bu kadrlar muammosi bilan bog`liq jarayondir. 
-Internetning haddan tashqari qimmatligi, internet tarmog'ining yetarli 
darajada ta'minlanmaganligi va internetning past o'tkazish qobiliyati 
monopollashtirilgan telekommunikatsiya sanoatining natijasidir.Bu yerda 
internet xizmatlari bo`yicha xorijiy kompaniyalarni jalb etilishi lozim. 
Raqamli texnologiyalar keng tarqalgan takomillashtirish vositasi bo'lishi 
kerak hamda jamiyatning barcha sohalarida: 
- ijtimoiy muammolarni hal qilish; 
- davlat, biznes va aholi o'rtasidagi aloqalarni soddalashtirish; 
- mehnat faolligini oshirish, 
- kasbiy vakolatlarni kengaytirish; 
- yangi iste'mol tovarlarini yaratish va boshqalar. 
Raqamli iqtisodiyot rivojlanishining asosiy omili, shubhasiz, to'plangan inson 
kapitalining tashuvchisi bo'lgan, kelgusida rivojlanish va takomillashtirishga 
tayyor bo'lgan yuqori ma'lumotli odamlar bo'lib qolmoqda. 
O`zbekistonda raqamli iqtisodiyot rivojlantirish va mehnat bozorida texnika 
taraqqiyoti, yangi texnologiyalar joriy etilish orqali ish o`rinlari yaratilish 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

146 
oqibatida zamon talablariga javob beradigan bo`lajak kadrlarning etishtirishimiz 
lozim.
Buning uchun Janubiy Koreya elektron ta`lim tizimi asosida O`zbekistonda ham 
elektron milliy tizimi yaratish, bu tizim orqali esa maktabgacha ta`lim 
muassalarida, xalq ta`lim muassalarida, akademik litseylarda va oliy ta`lim 
muassalarida o`z qamroviga olish kerak.
O`zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlantirish natijasida yasharin 
iqtisodiyotni kamayishiga, mehnat bozorida yangi kasb turlarini paydo 
bo`lishiga hamda soliq tushumlari oshishiga o`z hissasini qo`shadi