Microsoft Word 2-декабрь конф-2019 doc

 
 
қуйидаги чегаравий шартларда
: 
i

x
j
<= S j=1,2,3,...,n, 
i

a
ij
x
j
<=B
i 
x
j
>=0
 
бу ерда: x
j
-
j
- 
турдаги ишлаб чиқарилаётган маҳсулот миқдори 
 

c
j
– 

j-турдаги маҳсулотни ишлаб чиқришдан олинадиган 
фойда

Масалани қўйилишида одатда маҳсулот ишлаб чиқариш учун 

тақсим-ланадиган ресурслар чегараланган деб тахмин қилинади. Шунинг 
учун ўрганилаётган жараёнлар учун қайси бир ресурслар ҳал қилувчи ва 
шу билан лимитловчи ҳисобланади, уларнинг захираларини аниқлаш жуда 
ҳам аҳами-ятлидир. Агар барча ишлаб чиқариш ресурслари, хомашё, 
меҳнат ресурслари, ускуналар қуввати ва бошқалар маҳсулот ишлаб 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

264 
чиқаришда фойдаланилса, ҳар бир маҳсулот учун барча ресурслар 
харажатлари меъёрини аниқ билиш керак бўлади.
Иқтисодий жараённи ифодаловчи барча чегаравий шартлар бир-
бирига зид бўлмаслиги керак, яъни масаланинг ҳеч бўлмаганда барча 
шартларини қаноатлантирувчи бир ечими бўлиши керак. 
Иқтисодий жараёнларни моделлаштиришнинг иккинчи босқичида 
тузилган моделни ечиш учун энг қулай математик усул изланади. Энг 
яхши модел бўлиб жуда мураккаб бўлмаган ва ҳақиқий ҳодиса ёки 
жараёнга жуда ҳам ўхшаб кетадиган эмас, балки энг оптимал ечим олиш ва 
энг аниқ иқти-содий баҳоларни аниқлаш имконини берувчи модел 
ҳисобланади. Ортиқча деталлаштириш модел тузишни қийинлаштиради, 
кўпинча иқтисодий таҳлил қилишда қандайдир афзалликлар бермайди ва 
хулосаларни бойитмайди. Ортиқча йириклаштириш, умумлаштириш 
аҳамиятли иқтисодий маълумот-ларни йўқотишга ва баъзи ҳолларда 
ҳақиқий шароитни нотўғри ифодалашга ва натижаларни нотўғри талқин 
қилишга олиб келади.
Моделлаштиришнинг учинчи босқичида олинган натижа ҳар томон-
лама, кенг таҳлил қилинади. Танланган моделнинг тўғрилиги ва сифатини 
пировард мезони бўлиб амалиёт, олинган натижа ва хулосаларни ҳақиқий 
ишлаб чиқариш шароитига тўғри келиши, қилинган таҳлил ва хулосаларни 
иқтисодий мазмунга эгалиги ҳисобланади. Агарда олинган натижалар 
ҳақи-қий ишлаб чиқариш шароитига тўғри келмаса, унда бундай мос 
келмаслик сабаблари иқтисодий талқин қилинади. Бундай сабаблар 
қуйидаги ҳолларда бўлиши мумкин: маълумотларни етарлича ишончли 
эмаслиги, фойдаланган математик усул ёки моделни ўрганилаётган 
иқтисодий объектнининг хусусиятлари ва мазмунига мос келмаслиги ва 
бошқалар. Асосий сабаб аниқланганидан сўнг моделга зарур бўлган 
ўзгартишлар киритилади, маълумотлар тузатилади ва масалани ечиш 
бошидан такрорланади. 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

265 
Шундай қилиб, фермер хўжалиги фаолиятини иқтисодий-математик 
моделлаштириш унинг ишлаб чиқариш фаолиятини таҳлил қилишга асос-
ланган бўлиши ва ўз ўрнида моделлаштириш масалалари ечими олинган 
натижалари ва хулосалари билан қилинаётган таҳлилни чуқурроқ кенгай-
тириши керак. 
Хулоса қилиб айтганимизда, моделлаштириш усулининг мазмуни 
ўрга-нилаётган 
объектни 
дастлабки 
кузатиш 
ва 
унинг 
аҳамиятли 
характеристикаларини аниқлаб ажратиш асосида моделни тузиш, уни 
экспериментал ёки назарий таҳлил қилиш, олинган натижаларни объект 
ҳақидаги мавжуд маълумотлар билан солиштириш ва зарур бўлганида моделга 
тузатишлар киритиш ҳамда ундан амалда фойдаланишни ташкил этишдан 
иборатдир. Иқтисодий таҳлил қилиш ва башоратлашда қўлланиладиган 
иқтисодий-математик 
моделлар 
ҳақиқатга 
тўғри 
келиши 
учун 
ўрганилаётган объектни аҳамиятли томонлари ва алоқаларини, ўзига хос 
хусусиятларинини ифодалаши зарурдир.