Microsoft Word 2-декабрь конф-2019 doc

Заключение. 
Приведенные выше материалы могут служить основой 
при 
формировании 
структуры 
коммутационных 
центров. 
В 
мультисервисных сетях связи формируются пакетные данные и 
обрабатываются в коммутаторах и маршрутизаторах только в пакетном 
виде.
Список литературы 
1. Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы, технологии, 
протоколы. - СПб.: "Питер", 2010. 
2. Олифер В.Г., Олифер Н.А. Основы сетей передачи данных. - СПб.: 
"Питер", 2009. 
3. Хамбракен Д. Компьютерные сети: Пер. с англ. - М.: ДМК Пресс, 2004. 
4. Новиков Ю.В., Кондратенко С.В. Локальные сети. Архитектура, 
алгоритмы, проектирование. - М.: ЭКОМ, 2009. 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

235 
5. Уолрэнд Дж. Телекоммуникационные и компьютерные сети. - М.: 
Постмаркет, 2007. 
6. Нанс Б. Компьютерные сети: Пер. с англ. - М.: "БИНОМ", 2006. 
МАРКЕТИНГ АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИДАН СУҒУРТА 
ФАОЛИЯТИДА ФОЙДАЛАНИШДАГИ МАВЖУД МУАММОЛАР 
Абдусаломов А.Б.,
ТДИУ мустақил тадқиқотчиси
 
Ҳозирги замонавий молия бозорида рақобатда муваффақият қозониш-
нинг бирдан-бир йўли фақат ахборот-коммуникация технологияларидан 
(АКТ) кенг фойдаланишдир. Таҳлилларимиз шуни кўрсатмоқдаки, жаҳон-
нинг етакчи суғурта компаниялари улардан мижозларни жалб этиш, 
суғурта компанияси ҳаражатларини камайтириш, суғурта бухгалтериясини 
тўғри олиб боришда фойдалинишмоқда. 
Мижозлар бундан буён муайян суғурталовчининг чегирмалари, 
хизмат кўрсатиш сифати ёки зарарларни йўқотиш самарадорлигига 
унчалик жиддий эътибор бермаётганини ҳам кузатиш мумкин. Бир 
суғурталовчини бошқаси билан алмаштириш биринчи навбатда суғурта 
маҳсулотининг нархи билан боғлиқ. Лекин, ҳозирда суғурталовчиларнинг 
ичида 
мижозларга 
йўналтирил-ган 
ва 
уларининг 
эҳтиёжларини 
қондирадигани рақобат муҳитида ютиб чиқади. Ҳозирги молиявий бозорни 
технологик ечимларсиз тасаввур қилиб бўлмайди, шунинг учун ҳам 
суғурта 
компанияларнинг 
фаолиятда 
АКТлари 
функционал 
имкониятларидан кенгроқ фойдаланган компания ўз мақсадига эришади. 
Ҳозирда бутун дунё рақамли иқтисодиёт томонига йўлланмоқда. 
АКТла-рининг ривожи инвестицион фаолиятининг устувор омилларидан 
бири ҳисобланади. Шунинг учун ҳам, ҳар қандай суғурта компаниясининг 
ривож-ланиш стратегиясини доимий яхшилаб боришга эҳтиёж бор. Шу 
билан 
бирга, 
суғурталовчининг 
офисига 
шахсан 
келиш 
талаб 
қилмаймадиган суғурта хизматларини сотиб олиш имконини берадиган 
истиқболли суғурталовчилар ҳам мавжудлигини таъкидлаб ўтиш жоиздир. 
Суғурта йирик салоҳиятга эга бўлиб, унинг ривожи аҳолининг яшаш 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

236 
турмуш даражасини кўтаришга олиб келади. АКТ, жумладан ахборот 
тизимлари суғурта ишида ўз амалиётини топмоқда.
Умуман олганда, суғурта компаниясидаги ахборот тизимлари ички 
ёки ташқи фойдаланувчиларга йўналтирилган бўлиб, лекин улар 
суғурталовчи бизнес-жараёнлари билан боғланган ҳолда иштирок этади. 
Ҳар бир алоҳида суғурта тури учун сотиш, суғурта қилиш, қўллаб-
қувватлаш ва зарарларни қоплаш учун суғурта компанияларида масъул 
алоҳида бўлим яратилган ҳолатлар одатий ҳолдир. Суғурта муайян турига 
жавоб берадиган ҳар бир бўлим ходимлари суғурта компаниясининг ягона 
ахборот тизимида ишлашиб, барча маълумотларнинг бир жойга 
тўпланишини таъминлашади. Бундай суғурта компания иши тушунарли 
бўлиб, бироқ у бир нечта камчи-ликларга эга, яъни уларнинг асосийси 
бўлимлар ўртасида манфаатлар тўқнашувидир, натижада албатта 
мижозларга хизмат кўрсатиш сифати пасайишига олиб келади. Шунинг 
учун ҳам бундай бўлимлар қуйидаги муҳим жиҳатларига эга ҳолда 
фаолият кўрсатиши лозимдир: 
- алоҳида бўлим мижозлар базасига дастлабки маълумотларни 
киритиш, уларни юритишга тайёрлаш учун масъулдир;
- суғурта маҳсулотларини сотиш суғурта турига қараб эмас, балки 
юридик ёки жисмоний шахслар билан иш олиб борувчи бўлим томонидан 
хизмат кўрсатувчи мижозлар турларига қараб бўлинади. Шу билан бирга, 
ушбу бўлим ичида ҳар бир ходим суғурта компаниясида мавжуд бўлган 
лицензия билан барча суғурта турлари бўйича сиёсатни амалга ошириши 
мумкин;
- алоҳида суғурталаш ва суғурта бухгалтерияси бўлимлари барча 
турдаги суғурта хизматларини бир вақтнинг ўзида бажаради;
- қўллаб-қувватлаш ва зарарларни қоплаш жараёнлари алоҳида 
суғурта турларига бўлинади ва алоҳида бўлимларга ажралади.
Ҳозирда суғурта компаниясининг маркетинг ахборот тизимини 
шаклла-нишининг асосий тамойили мижоз диққат марказининг ўртасида 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

237 
бўлиши тамойили, бу эса мижозларнинг содиқлигини ошириш, мижозлар 
профилини аниқлаш ва мижозлар базасини доимий равишда таҳлил қилиб 
бориш маъносини англатишлигини ҳисобга оламиз. Ушбу тамойилни 
амалга оши-риш учун мижозларни юридик ва жисмоний шахсларга 
ажратиш етарли эмас. 
Суғурта компаниясининг маркетинг ахборот тизимидаги бизнес- 
жараёнларининг ўзаро боғлиқлигини мақбуллаштириш бўйича қуйидаги 
таклифларни ўртага ташлаймиз:
- мижозларга шахсийлаштирилган таклифларни шакллантириш керак. 
Аслида, 
компания 
ўзи 
олдида 
мижозларнинг 
содиқлигини 
ва 
марказлаштириш 
даражасини 
компания 
миқёсида 
кенгайтириш 
вазифасини қўйиши керак, шу жумладан мижозлар базасини таҳлил қилиш 
ҳам. Бу суғурта хизматидаги истиқболли эҳтиёжлари билан мижознинг 
профилини ривожлантиришини ўз ичига олади. Бу эса, операцион бўлим 
вазифаларини бирлаштирадиган ахборот марказини яратиш йўли билан 
амалга оширилиши мумкин, лекин мижозлар учун мўлжалланган ушбу 
таклифни яратиш учун маълумотлар базалари қайта ишланадиган колл 
маркази ва таҳлил маркази билан тўлдирилади; 
- суғурта компаниянинг мижозларни суғурта хизматлари билан 
қамраб олиш даражасини ошириш бўйича сиёсатини амалга ошириш 
мижозларнинг турларига қараб бўлинишнинг самарасизлиги, савдо 
каналларига бўлиниш-лиги янада мантиқий бўлади, аммо ҳар бир савдо 
канали учун бўлинмалар очиш мақсадга мувофиқ эмас; 
- суғурталовчининг барча бизнес-жараёнлари мижозларни аниқлаш 
учун зарур тартиб билан “қаттиқ боғланган” бўлиши шарт;
- суғурта таваккаллар портфелини сегментларга ажратиш орқали 
суғурта таваккалини бошқариш фақатгина андеррайтинг ва суғурта 
бухгатерияси бошқармаси томонидан эмас, балки қайта суғурталаш 
бўлими ва суғурта компанияси хавфсизлик хизмати томонидан амалга 
оширилиши керак;
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

238 
- мижознинг барча турдаги суғурта турлари бўйича мурожаат қилиш-
лари мумкин бўлган "барча хизматлар бир жойда" усулидан фойдаланиб, 
барча қонунчилик янгиликларини ва мижозларнинг қулайлигини ҳисобга 
олган ҳолда, ечим ташкил этиш.
Зaмoнaвий АКТ тўплaнгaн axбoрoт мaҳсулoтлaрини кишилaригa 
тeзкoр сурaтдa eткaзиб сeрмeҳнaтлик дaрaжaсини пaсaйтиргaн ҳoлдa 
мaвжуд муaммoлaрни ҳaл этиш учун кeнг имкoниятлaр ярaтиб бeрмoқдa. 
Шунинг учун ҳaм АКТни иқтисoдиётнинг бaрчa тaрмoқлaридa сaмaрaли 
қўллaш 
мaмлaкaтни 
тexнoлoгик 
вa 
иқтисoдиёт 
жиҳaтидaн 
ривoжлaнтиришни ифoдaлoвчи кўрсaткич бўлиб xизмaт қилмoқдa.
Ҳoзирги кундa суғуртa фaoлиятини тaкoмиллaштириш AКТсиз 
тaсaввур қилиб бўлмaйди. Ўзбeкистoндa интeрнeт–суғуртaни ривoжлaниб 
бoриши истиқбoлли aҳaмиятгa эгa бўлиб, бу истиқбoл суғуртa xизмaтлaри 
бoзoри ҳaжминингкaттaлиги вa бoзoрнинг сaлoҳиятли иштирoкчиси бўлгaн 
мижoзгa мулoқoт қилиши учун тeлeфoн рaқaмлaрини қoлдириш, e-mail 
aнкeтaлaрини тўлдириш тaклифи бўлгaн off–line тaртибидaги ҳaридлaрни 
aмaлгa oширишни тaклиф қилиш имкoниятлaри мaвжуд бўлгaн сaйтлaргa 
эгa бўлиб бoрaётгaнлиги билaн бoғлиқдир. 
Бизнинг 
фикримизча, 
маркетинг 
ахборот 
тизимини 
шакллантиришнинг бир қисми сифатида суғурта компаниясининг бизнес-
жараёнлари ўртасидаги муносабатлар 1- расмда келтирилган кўринишда 
бўлиши керак. 
Таклиф қилинаётган расмда суғурталовчи маркетинг ахборот 
тизими-даги бизнес-жараёнлари ўртасида муносабатларини ташкил этиш 
аксарият 
суғурта 
компанияларида 
амалга 
оширилган 
анъанавий 
усуллардан кўра қўйидаги афзалликларга эга: 
- мижозларни диққат марказига қўйиш юқори даражасига эга; 
- суғурта компаниясининг савдо ҳажмига ҳар бир савдо каналининг 
миқдорий ҳиссасини баҳолаш ва замонавий юқори технологияли дунёда 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

239 
уларнинг роли ҳисобга олинган ҳолда, айниқса, телекоммуникация 
каналла-ридан фойдаланиш бўйича ўз вақтида бўшлиқларни аниқлаш; 
- ҳужжатлар билан ишлаш харажатларни камайтиради, мижозларни 
аниқлаш, бу айниқса молиявий мониторинг бўйича қонунчилик талаблари 
ҳисобга олинган тақдирда тўғри; 
- ўзгарувчан таваккал вазиятга дарҳол жавоб бериш ва тариф 
сиёсатида ҳисобга олиш имконини беради. 
Аксарият суғурта компанияларининг мавжуд бўлган маркетинг 
ахборот тизимларида вақтинчалик ўзгаришларни амалга ошириш қийин 
кечади. Одатда, маълум бир бизнес-жараён учун янги АКТ ечимлари талаб 
қилинади. Компания ахборот тизимида мавжуд бўлган инфратузилмасини 
ўзгартириш одатда қийин, қиммат ва баъзида ўз фаолиятининг 
самарадорлигини йўқоти-шига олиб келади. Бироқ, кўплаб суғуртачилар 
тайёр дастурий таъминотни сотиб олиш учун маблағга эга эмаслар, 
кўпинча ўзларининг дастурий таъминотини ривожлантириш йўлини 
танлайди. 
Маълумотлар йиғиш маркази 
Сотувларни бошқариш 
Суғурталовчи риск менежмент маркази 
Колл
марказ 
Амалиёт 
бўлими 
Мижозларни
қўллаб -
қувватлаш 
Таҳлил 
бўлими 
Воситачи сотувлар бўлими 
Суғурта 
воситачилар
и 
Суғурта 
бўлмаган 
воситачилари 
Тўғридан-
тўғри 
сотувлар 
бўлими 
Телекомм
у-никация 
сотувлари 
бўлими 
Қайта 
суғуртала
ш бўлими 
Андеррайтинг ва суғурта 
бухгалтерияси бўлими 
Хавфсизл
ик 
хизмати 
Барча турдаги суғурталар бўйича зарарларни қоплаш бўлими 
You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (
http://www.novapdf.com
)

---

240