Microsoft Word 13. Ma'Ruzalar matni

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16-chizma. Qishloq xo‘jaligida mahsulot tannarxini hisoblashda xarajat moddalari 

 

Qishloq  xo‘jalik  korxonalarida  ayrim  turdagi  mahsulotlar,  o‘simchilikda  don,  paxta, 

sholi  va  h.k.lar,  chorvachilikda  sut,  o‘stirilgan  vazn,  jun,  tuxum  hamda  tirik  vazn  tannarxi 

aniqlanadi. Shuning uchun qishloq xo‘jaligida mahsulotlar tannarxini hisoblash, kalkulyasiya 

qilish  uchun  xarajatlar  qabul  qilingan  elementlar  va  moddalarga  muvofiq  ekinlar  turi  yoki 

guruhi, chorvachilikda esa chorva mollari turi va guruhlari bo‘yicha hisoblab beriladi.  

Mahsulot  tannarxini  aniqlash  uchun  xarajatlarni  ayrim  guruhlar  va  turlar  bo‘yicha 

alohida-alohida hisoblab borilishiga tanarxni kalkulyasiyalash, deyiladi.  

Mahsulot tannarxini aniqlashda hisoblash ob'ektlarini bilish muhimdir. Qishloq xo‘jaligida 

bir qator ekinlar va  chorva mollaridan asosiy mahsulot bilan birga qo‘shimcha va tutash 

mahsulotlar olinadi. Shundan kelib chiqib tannarx ob'ektlari belgilanadi. 

O‘simlikchilikda: 

g‘alla ekinlarida – don, don chiqitlari va somon;   

paxtada - paxta xom-ashyosi; 

sabzavot, poliz va kartoshkada – tegishli sabzavot, poliz va kartoshka mahsuloti; 

mevali daraxtlarda – mevalar; 

ozuqa ekinlarida – ko‘k massa, pichan, senaj, silos, ildizmevalar. 

---

Chorvachilikda: 

chorva mollarida – har bir chorva moli turi va guruhi (asosiy poda, o‘suvdagi yosh 

va boquvdagi katta yoshli mollar) bo‘yicha olinadigan sut, nasl, tirik vazn o‘sishi, jun, tirik 

vazn;   

parrandachilikda – tuxum, tirik vazn o‘sishi, tirik vazn; 

pillachilikda – pilla mahsuloti. 

Qishloq  xo‘jaligining  o‘simchilik  va  chorvachilik  tarmoqlarida  alohida  kalkulyasiya 

ob'ekti  hisoblangan  ekin  turlari  va  chorva  guruhlaridan  biologik  xususiyatlarga  ko‘ra,  bir 

emas,  bir  necha  mahsulot  olinishi  mumkin.  Ularni  ishlab  chiqarish  maqsadi  va  xo‘jalikda 

tutgan o‘rni va ahamiyatiga ko‘ra  

- asosiy mahsulotlarga;  

- yondosh mahsulotlarga; 

- qo‘shimcha mahsulot yoki chiqindilarga bo‘lish mumkin.  

Asosiy mahsulot – bu, ishlab chiqarish maqsadini ifoda qiladigan mahsulot va aynan 

shu mahsulotni yetishtirish uchun ishlab chiqarish, xatto, korxona tashkil etilgan bo‘ladi.