Microsoft Word àñîñèéòåõ10. doc

 Membranalarning asosiy turlari
 
Yarim o׳tkazuvchan to׳siqlar (membranalar) suyuq yoki gaz aralashmalari tarkibidagi tegishli 
komponentlarni o׳tkazish qobiliyatiga ega bo׳ladi. Membranalar quyidagi asosiy talablarga javob 
berishlari kerak: yuqori darajadagi ajratuvchanlik (tanlovchanlik); yuqori solishtirma ish unumi 
(o׳tkazuvchanlik); ajralayotgan muhit ta’siriga kimyoviy bardoshlik ko׳rsatish; mexanik jihatdan 
mustahkamlik; ishlatish paytida asosiy xossalarini o׳zgartirmaslik. 
Membranalarni tayyorlash uchun turli polimerlar (sellyulozaning asetatlari, poliamidlar, polisulfon va 
boshqalar), sopol, shisha, metalldan tayyorlangan falga va boshqa materiallar ishlatiladi. Mexanik 
jihatdan mustahkamligi bo׳yicha membranalar quyidagi turlarga bo׳linadi: 
1) zichlanuvchi (polimerdan tayyorlangan) membranalar; 
2) qattiq strukturali membranalar; 
3) g`ovakli membranalar; 
4) g`ovaksiz (diffuzion) membranalar. 
G`ovakli membranalar, ayniqsa teskari osmos, mikrofilmtrlash va ultrafilmtrlash jarayonlarida keng 
qo׳llanilmoqda. Diffuzion membranalar odatda gazlar va suyuq aralashmalarni membrana orqali 
bug`latish va dializ usullari bilan ajratish uchun ishlatiladi. Diffuzion membranalarning amaliy jihatdan 
g`ovaklari bo׳lmaydi. Bunday membranalardan erituvchi va erigan moddalar konsentratsiya gradienti 
(molekulyar diffuziya) ta’sirida o׳tadi. 
Membranali qurilmaning turiga ko׳ra, g`ovakli va diffuzion membranalar plastinaga o׳xshash, 
quvursimon yoki ichi bo׳sh tolalar (diametri 20-100 mkm, devorining qalinligi 10-50 mkm) ko׳rinishida 

---

 
155
 
tayyorlanadi. Membranalarni turli shaklga ega bo׳lgan g`ovakli tashuvchilarning ustiga joylashtirgan 
holatda (kompozitli membranalar) ham tayyorlash mumkin.