Microsoft Word àñîñèéòåõ10. doc

 
 Membranali jarayonlarning fizik-kimyoviy asoslari
 
      Eng muhim membranali jarayonlarning fizik-kimyoviy mohiyatlarini tushuntirib beramiz. 
Teskari osmos.
 Ushbu jarayonda eritmalarni osmotik bosimdan katta bo׳lgan bosim 
)
(
π
>
P
 bilan 
membrana orqali filtrlashdan iborat; bunda membrana erituvchini o׳tkazib, o׳zida erigan moddalarning 
molekulalari yoki ionlarini ushlab qoladi. Ushbu jarayonning asosini osmos hodisasi  ya’ni 
erituvchining yarim o׳tkazuvchi membrana orqali o׳z-o׳zidan muvozanat yuz berguncha eritmaga o׳tishi 
 
34.1-rasm.
 Membrana orqali modda o׳tkazish sxemasi: 
a —
 osmos; b — muvozanat; d — teskari osmos. 
(34.1-rasmda, a) tashkil etadi. Muvozanat holatiga (34.1-rasm, b) to׳g`ri kelgan bosim osmotik bosim 
(
π  = rgR) deb ataladi. Eritmalarning osmotik bosimi bir necha o׳n megapaskalga teng bo׳lishi mumkin. 
Agar eritmaga osmotik bosimdan yuqori bo׳lgan bosim (R>
π
 )
 ta’sir etilsa (34.1-rasm, d), 
erituvchining teskari yo׳nalishdagi harakati, ya’ni erituvchining membrana orqali suv tomonga o׳tishi 
(teskari osmos hodisasi) yuz beradi. 
Teskari osmos jarayonining harakatlantiruvchi kuchi ish bosimi va osmotik bosim qiymatlarining 
farqiga teng: 
(
)
π
π
π
∆
−
=
−
−
=
∆
P
P
P
2
3
                                       (34.1) 
bu yerda, R — ish bosimi;  
3
π
    — membrana yonidagi ajralayotgan eritmaning osmotik bosimi;  
2
π
—
 
permeatning osmotik bosimi.