Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \



Download 4,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet208/495
Sana31.12.2021
Hajmi4,92 Mb.
#272029
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   495
Bog'liq
ZOjLPwINQ2gRdjqUOx4OqsGUaFN6rWtkE5NjqZFA

o‘tkazish sanalari 

Chet el valyutasidagi operatsiyalar 

Uning  sodir  etilish  sanasi  bo‘lib  quyidagi  sana  

hisoblanadi 

Valyuta 

schetlari 

bo‘yicha 

bank 


operatsiyalari 

pul mablag‘larining valyuta hisob raqamidan hisobdan 

chiqarilish sanasi 

Chet el valyutasidagi daromadlar 

chet el valyutasidagi daromadlarning tan olinish sanasi 

Chet el valyutasidagi xarajatlar 

chet el valyutasidagi xarajatlarning tan olinish sanasi 

Tovar moddiy zahiralarning, o‘zga 

to‘ldirish sanasi 

Mol-mulk importi 

bojhona yuk deklaratsiyasini 



 

Xodimlardan 

hisobdor 

summalar 

tasdiqlash  bo‘yicha  chet  el  valyutasidagi  

qarzning aks ettirilishi 

bo‘nak hisobotini topshirish sanasi 

Chet 


el 

valyutasidagi 

qarzlarning 

so‘ndirilishi 

chet el valyutasidagi qarzning so‘ndirilish sanasi 

Ustav  kapitaliga  qo‘yilmalar  bo‘yicha 

ta’sischilar qarzining hosil bo‘lishi 

yuridik shaxs maqomini olish sanasi 

Ustav kapitalini shakllantirish 

ta’sischilar  qo‘yilmalarining  ustav  kapitaliga  kirim 

qilinish sanasi  

Xizmatlar importi 

Bajarilgan  ishlar  dalolatnomasini  va  xo‘jalik 

operatsiyasining  sodir  etilishi  faktini  tastiqlovchi 

boshqa boshlang‘ich hujjatlarni tuzish 

 

Valyutani  tartibga  solish  to‘g‘risida”gi  qonunning  14-moddasiga  muvofiq  O‘zbekiston 



hududida yuridik shahslar tomonidan chet el valyutasini sotib olish va sotish vakolatli banklar orqali, 

jismoniy  shaxslar  tomonidan  bo‘lsa-vakolatli  banklar,  ularning  filiallari  va  valyuta  almashtirish 

punktlari orqali amalga oshiriladi. Chet el valyutasini sotib olish  va sotish Markaziy bankning sotib 

olish yoki sotish kunida amal qilgan kursi bo‘yicha aks ettiriladi. Bunda yuzaga keladigan kurs farqi 

moliyaviy  faoliyatdan  olingan  daromadlar  (qilingan  xarajatlar)  sifatida  xo‘jalik  yurituvchi 

sub’ektning moliyaviy natijalariga kiritiladi. 

9540-“Valyuta  kursidan  olingan  daromadlar”  schetning  krediti  –Markaziy  bank  kursi 

bo‘yicha xarid qilingan chet el valyutasining so‘mdagi ekvivalent qiymati bilan xarid kunida valyuta 

bozorida  amal  qilgan  bitim  xarid  qilingan  chet  el  valyutasining  so‘mdagi  ekvivalent  qiymati 

o‘rtasidagi tafovut summasiga. 

Fuqarolik kodeksining 245-moddasiga muvofiq pul majburiyatida uning chet el valyutasidagi 

mahlum bir summaga yoki shartli pul birliklari (ekyu, “qarz olish maxsus huquqlari” va boshqalar) 

so‘mda  to‘lanishi  lozimligi  nazarda  tutilgan  bo‘lishi  mumkin.  Bunday  hollarda  so‘mlar  bilan 

to‘lanishi lozim bo‘lgan summa tegishli valyutaning  yoki shartli pul birliklarining to‘lov kunidagi 

rasmiy  kursi  bo‘yicha  belgilanadi  basharti  uni  belgilashning  boshqacha  kursi  yoki  boshqa  sanasi 

qonun hujjatlarida yoki taraflarning kelishuvda belgidab qo‘yilgan bo‘lmasa. 

O‘zbekiston Respublikasi xududida majburiyatlar bo‘yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish 

chog‘ida  chet  el  valyutasidan,  shuningdek  chet  el  valyutasidagi  to‘lov  hujjatlaridan  foydalanishga 

qonun hujjatlarida belgilangan hollar, tartib va shartlar asosida yo‘l ko‘yiladi. 

Mahsulot  (ishlar,  xizmatlar)ga  doir  narxlar  (tariflar)  ni  chet  el  valyutasiga  ekvivalentda 

belgilaydigan, to‘lovni esa milliy valyutada- so‘mda oladigan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar Markaziy 

bank kursining mahsulot (ishlar hizmatlar)ning sotilishi sanasidan boshlab to‘lovning kelib tushishi 

sanasigacha  bo‘lgan  davr  ichida  o‘zgarishi  munosabati  bilan  yuzaga  keluvchi  musbat  kurs  farqini 

9540- “Valyuta kursidagi farqlardan olingan daromadlar” schetida, manfiy kurs farqini esa – 9620- 

“Valyuta kursidagi farqlardan ko‘rilgan zararlar” schetida yuritadilar. 

Korxonalar  buxgalteriya  balansi  valyuta  moddalariningqayta  baholash  oqibatida  hosil 

bo‘luvchi  kurs farqlarini hisobga olish. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar hisobot oyining so‘ngi kuniga 

bo‘lgan  va  Markaziy  bank  kursi  bo‘yicha  xo‘jalik  operatsiyalarini  amalga  oshirish  sanasiga 

balansining valyuta moddalarini qayta baholashni har oyda amalga oshiradilar. Qayta baholash va 

kurs farqini aniqlash maqsadida balansning valyuta moddalariga quyidagilar kiradi: 

−  kassadagi,  bankdagi  depozit  va  ssudalar  schetlaridagi,  shu  jumladan,  akkreditivlardagi  valyuta 

mablag‘lari; 

−  chet el valyutasidagi pul hujatlari; 

−  chet el valyutasida ifodalangan qisqa muddatli va uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlar; 

−  chet el valyutasida ifodalangan debitorlik va kreditorlik qarzlari, kreditlar va qarzlar. 

−  Quyidagilar qayta baholanmaydi: 

−  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektning  chet  el  valyutasiga  xarid  qilingan  asosiy  vositalar,  nomoddiy 

aktivlari, o‘rnatiladigan uskunasi, kapital qo‘yilmalari, tovar-moddiy zahiralari; 




 

−  xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ustav kapitali va ta’sischilarning (ahzolarining) ulushlari bunga 

chet el investitsiyasi ishtirokidagi korxonalar ham kiradi. 

Agar operatsiyani amalga oshirish sanasidan boshlab mazkur operatsiya bo‘yicha uzil-kesil hisob-

kitob qilish sanasida amal qilgan kurs bo‘yicha(1.3.4.–chizma) aks ettirilishi mumkin.  

–chizma 


Hisobot davri 

  Hisobot davri 

 

   


Operatsiyani amalga oshirish sanasi 

  Operatsiya bo‘yicha hisob-kitob qilish sanasi 

 

   


Modda mazkur kurs bo‘yicha aks ettiriladi 

 

Hisob-kitob  hisob-kitob  qilish  kuniga 



bo‘lgan kurs bo‘yicha amalga oshiriladi 

 

   



(kurs farqi mavjud emas) 

  (kurs farqi aks ettiriladi) 

 

Agar  operatsiyani  amalga  oshirish  sanasida  u  bo‘yicha  uzul-kesil  hisob-kitob  qilish 



sanasigacha  bo‘lgan  davr  ikki  va  undan  ortiq  oy  yoki  hisobot  davrlari  o‘rtasiga  to‘g‘ri  kelsa, 

balansning valyuta moddalarini har oylik qayta baholash yoki hisobot davri oxirida qayta baxolash 

chog‘idagi kurs farqi har bir oyning (hisobot davrining) oxirida mavjud bo‘lgan kurs bo‘yicha aks 

ettirilishi mumkin, shuningdek yuqorida ko‘rsatilganoperatsiya bo‘yicha uzil-kesil hisob-kitob qilish 

sanasidagi kurs farqi hosil qilishi mumkin (____-chizma) 

 

-chizma 



Hisobot davri  

 

Keyingi hisobot davri 



 

 

 



 

 

Operatsiyani  



amalga 

oshirish  

sanasi  

 

Oy 



(hisobot  

davri) oxiri 

 

Operatsiya 



bo‘yicha 

hisob-kitob qilish sanasi 

 

 

 



 

 

Modda 



mazkur 

kurs 


bo‘yicha aks ettiriladi (kurs 

farqi mavjud emas) 

 

Modda  davr  oxiriga  



bo‘lgan  kurs  bo‘yicha 

aks 


ettiriladi  

(kurs farqi aks ettiriladi) 

 

Hisob-kitob    hisob-kitob 



kuniga 

bo‘lgan 


kurs 

bo‘yicha 

amalga 

oshiriladi  

(kurs farqi aks ettiriladi) 

 

Hosil bo‘lgan kurs farqi xo‘jalik yurituvchi sub’ektning xohishiga qarab bevosita kiritish yo‘li 



(keyingi o‘rinlarda-bevosita kiritish usuli) bilan yoki jamlash yo‘li (keyingi o‘rinlarda-jamlash usuli) 

bilan moliyaviy natijalarga hisobdan chiqariladi. 

Balansning valyuta moddalarini har oyda qayta baholash natijasida hosil bo‘lgan kurs farqi 

bevosita  kiritish  usulidan  foydalanishi  chog‘ida  moliya-xo‘jalik  faoliyati  natijalariga  hisobdan 

chiqariladi va buxgalteriya hisobi schetlarida quyidagicha aks ettiriladi: 

— 

musbat kurs farqi-9540-“Valyuta kursidagi farqlardan olingan daromadlar” schetining 



krediti bo‘yicha; 

— 

manfiy kurs farqi-9620- “Valyuta kursidagi farqlardan ko‘rilgan zararlar” schetining 



debeti bo‘yicha. 

Balans valyuta moddalarining har oylik qayta baholanishi natijasida hosil bo‘lgan kurs farqi 

yuzaga  kelishi  vaqtida  jamlash  usulidan  foydalanishi  chog‘ida  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektning 

moliyaviy natijalariga kiritilmaydi va buxgalteriya hisobida quyidagi hisobvaraqlarda aks ettiriladi: 

— 

musbat  kurs  farqi-6230-“Boshqa  kechiktirilgan  daromadlar”  schetining  krediti 



bo‘yicha –ularning joriy qismi va (yoki) 7230-“Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar” 

schetining krediti bo‘yicha –ularning uzoq muddatli qismi ; 




 

— 

manfiy kurs farqi-3290-“Boshqa kechiktirilgan xarajatlar” schetining debeti bo‘yicha-



ularning  uzoq  muddatli  qismi  va  (yoki)  0990-  “Boshqa  uzoq  muddatli  kechiktirilgan  xarajatlar” 

schetining debeti bo‘yicha–ularning uzoq muddatli qismi.  

Jamlash usulidan foydalanish nitijasida jamlangan kurs farqi quyidagi tartibda moliyaviy – 

xo‘jalik faoliyat natijalariga kiritiladi: 

— 

chet el valyutasidagi debitorlik va kreditorlik qarzlari bo‘yicha-ularning so‘ndirilishi 



(yoki hisobdan chiqarilishi) ga qarab; 

— 

qolgan xollarda-balansning tegtshli valyuta moddalari bilan xo‘jalik operatsiyalarini 



amalga oshirishga qarab. 

Kurs farqidan ko‘rilgan uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar va xarajatlar joriy qismining 

o‘tkazilishi buxgalteriya hisobida quyidagi tarzda aks ettiriladi: 

Musbat  kurs  farqi  bo‘yicha  uzoq  muddatli  kechiktirilgan  daromadlar  joriy  qismining 

o‘tkazilishi chog‘ida: 

7230-“Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar” schetining debeti; 

6230-“Boshqa kechiktirilgan daromadlar” schetining krediti; 

manfiy kurs farqi bo‘yicha uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlar joriy qismining o‘tkazilishi 

chog‘ida: 

3290-“Boshqa kechiktirilgan xarajatlar” schetining debeti; 

0990- “Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlar” schetining krediti. 

Jamlangan  kurs  farqining  chet  el  valyutasidagi  debitorlik  va  kreditorlik  qarzlari  bo‘yicha 

moliya  xo‘jalik  faoliyati  natijalariga  kiritilishi-ularning  so‘ndirilishi(yoki  hisobdan  chiqarilishiga) 

qarab, qolgan hollarda balansning tegishli valyuta  mlddalari bilan xo‘jalik operatsiyalarini amalga 

oshirishga qarab buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda aks ettiriladi: 

a) Musbat kurs farqi: 

6230 – “Boshqa kechiktirilgan daromadlar” schetining debeti 

9540 – “Valyuta kursidagi farqlardan olingan daromadlar” schetining krediti 

b) manfiy kurs farqi 

9620 – “Valyuta kursidagi farqlardan ko‘rilgan zararlar” schetining debeti; 

3290 – “Boshqa kechiktirilgan xarajatlar” schetining krediti 

Kurs  farqining  buxgalteriya  hisobini  yuritishni  soddalashtirish  maqsadida  tegishlicha 

kechiktirilgan daromalning va xarajatlarni hisobga olish hisobvaraqlarida hisobga olingan musbat va 

manfiy  kurslar  farqining  hisobdan  chiqarilishi  amalga  oshiriladigan  hisobot  oyi  oxirida  chet  el 

valyutasining bir birligiga to‘ladigan kurs farqining o‘rtacha hajmi bo‘yicha hisobdan chiqarilishiga 

ruxsat etiladi, u ___–jalvalda keltirilgan. 

 

-jadval 


Kurs farqining o‘rtacha hajmi bo‘yicha hisobdan chiqarilishi 

Balansning 

valyuta 

moddalari 

nomi 

AQSh 


dollari 

Milliy 


valyutadagi 

summa 


(so‘mlarda) 

Balansning 

valyuta 

moddalarini  har  oylik  qayta 

baholash  natijalari  bo‘yicha 

to‘plangan (so‘mlarda) 

MB  kursi 

1$  q  1020 

so‘m  

MB  kursi 



1$  q  1020 

so‘m  


MB  kursi 

1$  q  1020 

so‘m  

Manfiy  farq 



6230-“Boshqa 

kechiktirilgan

daromadlar” 

hisobvarag‘i 

krediti 

bo‘yicha  

Masbat  farq 

3290-“Boshqa 

kechiktirilgan 

xarajatlar” 

hisobvarag‘i 

bo‘yicha 

Valyuta 

mablag‘lari 

250 

255000 


260000 

262500 


50000(26000

0-255000) 

2500(262500-

260000) 


 


 

Debitorlik 

qarzi 

750 


765000 

780000 


787500 

15000(78000

0-765000) 

7500(787500-

780000) 

 

Kreditorlik 



qarzi 

1250 


1275000 

1300000 


1312500 

 

25000(13000



00-1275000) 

12500(13125

00-1300000) 

Jami 


 

 

 



 

30000 


37500 


Download 4,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   204   205   206   207   208   209   210   211   ...   495




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish